Matematik, eğitim hayatında birçok öğrenci için zorluklarla dolu bir alan olarak görülse de aslında insanlığın en köklü ve evrensel disiplinlerinden biridir. Sayılar, şekiller, denklemler ve teoremlerle örülü bu alanın temellerini atan önemli isimlerden biri de Thales’tir. Onun yaşamı ve matematiğe yaptığı katkıları öğrenerek, bu alana dair farklı bir bakış açısı kazanabilirsiniz.
Matematik, öğrencilerin sıklıkla zorlandığı ve kimi zaman kaygıyla yaklaştığı bir ders olsa da düzenli tekrar ve doğru yöntemlerle çok daha anlaşılır hale gelebilir. Peki, bu disiplinin temelleri nelere dayanıyor? Bugün müfredatta yer alan birçok konunun geçmişi nerelere uzanıyor?
Bu yazımızda, matematiğin tarihini şekillendiren en önemli isimlerden biri olan Thales’i ele alacağız. Onun geliştirdiği yöntemler, günümüz matematik derslerinde hâlâ öğretilmeye devam ediyor. Thales’in geometriye getirdiği yenilikleri, onun sayesinde öğrendiğimiz kavramları ve matematik dünyasına kattığı değerleri keşfederek, bu alanın nasıl evrildiğini daha iyi anlayabilirsiniz.
Miletli Thales’in Hayatı
Bir matematik öğrencisinin asla unutamayacağı iki isim vardır: Pisagor ve Thales. Antik kaynaklara göre Thales, Pisagor’un hocasıydı ve onun düşünsel gelişimine büyük katkılar sundu. MÖ 626/623 yılları arasında Milet'te doğan Thales, yalnızca bir matematikçi değil, aynı zamanda Antik Yunan’ın Yedi Bilgesinden biri olarak kabul edilen önemli bir filozoftu. Diğer bilge isimler arasında Solon, Spartalı Chilon, Midillili Pittacus, Priene Bias, Lindoslu Kleobulus ve Korintli Periander bulunuyordu.
Milet Okulu’nun kurucusu olan Thales, genç yaşta Mısır’a giderek burada geometri, astronomi ve felsefe eğitimi aldı. Antik kaynaklar, onun Mısırlı rahiplerden eğitim gördüğünü ve Babil bilim dünyasını keşfettiğini belirtse de, bu seyahati kesin olarak doğrulayan güçlü kanıtlar bulunmamaktadır. Yine de ölümünden sonra yazılan bazı kayıtlar, onun Mısır’a giderek önemli bilgiler edindiğini öne sürmektedir.
Eğitimini tamamladıktan sonra memleketi Milet’e dönen Thales, burada Milet Okulu’nu kurarak matematik ve felsefeyi sistematik hale getirmeye çalıştı. Bilimsel gözlemler yapmaya devam eden Thales, evrenin işleyişini anlamaya yönelik rasyonel bir yaklaşım benimsedi. Mitolojik açıklamaları reddederek, gözlem ve kanıtlara dayalı bilimsel düşüncenin temellerini attı.
Efsanelere göre Büyük Piramit’in yüksekliğini gölgesini ölçerek hesapladı ve astronomik gözlemleri sayesinde ay ve güneş tutulmalarını tahmin edebildi. Ayrıca kendi adıyla anılan Thales Teoremini geliştirerek geometriye büyük katkılarda bulundu.
Matematik özel ders seçeneklerin burada!
Thales’in yaklaşık MÖ 547 yılında, bir jimnastik yarışması sırasında açlık, susuzluk ve yaşlılık nedeniyle hayatını kaybettiği rivayet edilir. Ancak onun düşünceleri ve bilimsel yaklaşımı, yüzyıllar boyunca matematik ve felsefe dünyasını etkilemeye devam etmiştir.
Ünlü matematikçilerden Arşimet’in de hayatını keşfetmeye ne dersiniz?
Thales’in Matematik Derslerine Etkisi
Thales Teoremi nedir? Thales’in keşfettiği teoremler matematikte nasıl bir devrim yaratmıştır?
Thales, matematik tarihinin en önemli figürlerinden biri olarak, bilimsel düşüncenin temellerini atmış ve matematiksel ilkelerin sistematik bir biçimde geliştirildiği ilk dönemi başlatmıştır. Özellikle geometri alanındaki keşifleri, sonraki matematiksel gelişmeler için bir temel oluşturmuştur. Geliştirdiği teoremler, bugün bile temel matematik derslerinde sıklıkla öğretilmektedir. İşte bazı önemli Thales teoremleri:
- Bir daireyi bir çap ikiye böler
- Bir üçgende zıt kenarları eşit uzunlukta iki kenar varsa, açılar birbirine eşittir
- Kesişen düz çizgiler, birbirine eşit zıt açılar oluşturur
- Bir dik açı ve buna karşılık gelen dik üçgen, yarım daire kullanılarak çizilebilir
- Bir üçgenin tabanı ve iki açısı verildiğinde, üçgen çizilebilir
Bu teoremler bugün oldukça basit görünse de, Thales’in zamanında devrim niteliğindeydi ve o dönemde matematiğin temel taşlarını atmıştır. Thales’in geliştirdiği geometrik ilkeler, özellikle paralel çizgilere sahip şekillerdeki orantılarıve kenarlar arasındaki ilişkileri hesaplamak için kullanılır. Bu teoremler, trigonometri gibi ileri düzey matematiksel hesaplamaların temelini de oluşturur.
Efsaneye göre, Thales bir Mısır piramidinin yüksekliğini hesaplarken bu teoremleri kullanmıştır. Piramidin gölgesinin uzunluğunu hesaplayarak, bastonunun gölgesinin uzunluğuna göre piramidin yüksekliğini tahmin etmiştir. Bu basit ama etkili yöntem, Thales’in pratikte matematiği nasıl uyguladığını gösterir.
Ancak, Thales’in matematiksel buluşları sadece ona ait değildi. Babilliler ve Mısırlılar, bu ilkeleri çok önce keşfetmişlerdi. Bunu, Öklid’in "Elementler" adlı eserinden öğreniyoruz. Öklid, eşit yükseklikteki üçgenlerin alanları arasındaki oranları açıklamış ve Thales’in kullandığı prensiplere benzer ilkeleri günümüze aktarmıştır.
Sonuç olarak, Thales’in matematiksel katkıları, o dönemde çok önemli bir yenilik olarak görülmüş olsa da, ilerleyen zamanla daha geniş bir coğrafyada bilinse de, bazı ülkelerde hala onun ismiyle anılmamaktadır. Ancak onun matematikteki etkisi, sadece zamanın ötesine geçmekle kalmamış, aynı zamanda modern bilimsel düşünceninşekillenmesine de katkıda bulunmuştur.
Fibonacci hakkında da daha çok şey öğrenmeye ne dersiniz?
Matematikten Astronomiye Thales
Thales, yaşamı boyunca gerçek hayatın en önemli kavramlarını anlayabilmek için matematiği kullanmıştır. Matematiksel işlemler, asal sayılar, ondalık sayılar, denklemler, medyanlar, çıkarma, toplama, felsefe, mimari… Tüm bunlarla birlikte matematiği yaşadığı dünyayı anlamak için bir araç olarak kullandı. Kariyerinin ilk başlarında astronomiyi ve gökyüzünü incelemeyi bir tutku hâline getirdi. Bu nedenle de Yunan astronomisinin önde gelen isimlerinden biri olarak kabul edilir. Matematik alanındaki araştırmalarında olduğu gibi evrenin işleyişini anlamak için de takımyıldızlarını gözlemleme yöntemini kullandı. Bu alanda birçok keşif yaptı:
- Açık okyanusta denizcilere rehberlik etmek için küçükayıyı kullandı
- Gündönümü ve ekinoks aralıkları sayesinde bir yılın ne kadar uzun olduğunu hesaplayabildi.
- Efemerisi keşfetti
Yaptığı tüm keşifler gözlemlerinin sadece küçük bir kısmını oluşturuyordu. En önemlisi de bir yılda kaç gün olduğunu hesapladı ve aslında 365 gün değil de 365 gün 6 saat olduğunu keşfetti. Aynı zamanda yıldızların hareketlerini inceledi ve güneşin ve ayın çaplarını hesapladı. Bunların hepsini nesnelerin bir bastonun gölgesine göre uzunluğundan yola çıkarak başardı. Aynı zamanda Ülker Takımyıldızı’nın yerini belirledi. Aristo’ya göre Thales, gözlemleri sayesinde zeytin ağaçlarının hasat dönemlerini de tahmin edebiliyordu. Doğaya dair tüm bu gözlemlerini dünyanın işleyişini açıklayabilmek için kullandı. Ama en nihayetinde etrafındaki insanların hayatlarını kolaylaştırmayı başardı. Mesela gözlemleriyle gemicilere rehberlik etti ve rotalarını iyileştirmelerini sağladı.
Bir başka büyük matematikçi Rene Descartes’in keşiflerini de öğrenmeye ne dersiniz?
Thales’in Matematik Dünyasındaki Yeri
Thales’in tüm keşifleri matematik alanında çok önemli bir yer edindi. Aritmetik, karmaşık fonksiyonlar, tam sayılar, poligonlar, çarpma işlemleri, faktörler, olasılık… Bilgisi ve keşifleri günümüzde hâlâ matematik derslerinde öğretiliyor ve öğretilmeye de devam edecek gibi görünüyor. Çünkü kendisi matematik dünyasının en büyük isimlerinden biri.
Ancak keşifleri dışında Thales, Babilliler ve Mısırlıların zaten bildiği şeyleri teorileştirmesiyle biliniyor. Bilgisiyle sadece kendisini tatmin etmedi. Mitolojik gerçekler sundu, matematik çalışmaları sırasında karşılaştığı gerçekleri ortaya serdi ve gözlemlerini herkesle paylaştı. Bu yönüyle o dönemin bilginlerinden çok farklıydı. Jean Voilquin’in kitabına göre Thales, mitolojik açıklamaların yerine fiziksel açıklamaları koymaya çalışıyordu. Bu nedenle Voilquin kendisini Yunan biliminin öncülerinden biri olarak adlandırır.
Gauss için ilgili makalemize de göz atın!
Thales’in bilimsel mirası, kendi Milet Okulu’nda yapılan keşiflerle birlikte daha da büyüdü. Milet Okulu’nda yapılan çalışmalar bilim dünyasında bir devrim yarattı ve buranın öğrencileri Sokrates öncesi düşünürler olarak biliniyor. Öğretileri, pratiği bilgiye dönüştürmek için gözlemleri ve görsel algıları kullanmayı teşvik etti. Okulda çoğunlukla geometri ve astronomi öğretiliyordu. Ancak biyoloji, fizik ve metafizik gibi alanlara da yer veriliyordu. Bu okulun öğrencileri ‘Fizikçi’ adı verilen ilk öğrencilerdi ve doğaya dair her şeyi araştırıp öğreniyorlardı. Milet Okulu, evrenin işleyişini açıklayabilmek için dört element gibi öncelikli kavramlara odaklanıyordu.
Bu gibi tüm çalışmalar, doğaya dair ilk bilimsel çalışmaların önünü açtı ve bilim dünyasına büyük katkılarda bulundu. Yani Thales matematikçi olarak anılsa da sadece matematik dünyasına büyük miraslar bırakmakla kalmadı, bilim alanında da birçok yeniliğe imza attı. Araştırmaları ve ilkeleri Isaac Newton gibi bilim insanlarına bile ilham verdi.
Böyle bir bilim insanının başarılarını öğrenmek ve takdir etmek çok önemlidir. Bir özel matematik öğretmeniyle teoremlerini daha detaylı öğrenebilir ve matematikte daha sağlam bir temel oluşturabilirsiniz.
Bu yazıyı beğendiniz mi? Puanlayın!
Loading...
Teşekkürleer