Müziğin en güzeli notalarda yazmaz.
Gustav Mahler
Müzik sadece notalara yazılandan ibaret değildir. Onu asıl özel kılan şey, müzisyenlerin çaldıklarına kattıkları duygular ve ruhlarıdır. İşte bu yüzden müzik bizi derinden etkiler, özellikle de doğaçlama söz konusu olduğunda.
Tabii doğaçlama yapabilmek için önce gamları tanımak ve çalabilmek gerekir. Ama gamların faydası bununla sınırlı değil. Daha doğaçlamaya başlamadan bile gamlar, gitar öğrenme yolculuğunda sana büyük avantaj sağlar: Perdeleri daha iyi tanırsın, akorların nasıl kurulduğunu anlarsın ve parmaklarını geliştirmek için harika teknik egzersizler yapmış olursun.
Eğer sen de “Gitar üzerinde notalar nerede?” diye merak ediyorsan, gamlarla başlayabilirsin. Burada sana gitar gamlarına dair kapsamlı bir rehber sunuyoruz. Ayrıca, gitar kursu ankara seçeneklerini inceleyebilirsiniz.
Gam Nedir? Temel Bilgiler 🎼
Gamları öğrendiğinde, bir melodide neden belli notaların kullanıldığını daha kolay kavrarsın. Aynı zamanda akorların nasıl kurulduğunu, hangi akorların birbiriyle uyumlu olduğunu da anlamaya başlarsın. Yani gamlar, armoni bilgisini öğrenmenin ve uygulamanın temelini oluşturur.
Müzik teorisi, bir müzisyenin hem enstrümanını hem de müziğin işleyişini kavraması için gerçekten güçlü bir araçtır. Örneğin gitar üzerinde doğaçlama yapmak istiyorsan, önce parçanın hangi tonda olduğunu belirlersin. Ardından, çaldığın akorlara uygun gitar gamları seçersin. Bu sayede elinde her zaman “uyumlu” olacak bir nota seti olur ve doğaçlaman çok daha akıcı hale gelir. 🎸
Gam, seslerin belli bir sırayla, yani tizden pese ya da pesden tize doğru dizilmesidir. Her gamın kendine özgü bir dizilim kuralı vardır ve bu düzen, o gamın karakterini, yani kulağımıza nasıl hissettirdiğini belirler.
Sadece gamları ezberlemek, çoğu zaman sıkıcı ve verimsiz olabilir. İyi haber şu ki, her gamı tek tek ezberlemene gerek yok. Önemli olan, gamların nasıl oluştuğunu anlamak. Bu anlayış, başka tonlara ve gamlara kolayca uygulanabilir.
İlk adım, interval (aralık) kavramını öğrenmektir. Müzikte “interval” kelimesi, kelime anlamıyla “arasındaki boşluk” demektir ve iki nota arasındaki yükseklik farkını ifade eder.
Batı müzik sistemi yalnızca 12 farklı nota içerir. Bu notalar, yukarıya ya da aşağıya doğru sonsuz bir şekilde, her zaman aynı sırayla tekrar eder. Peki ya "müzikte ton nedir?" diye soracak olursanız, her nota arasındaki mesafe bir yarım tondur. Her intervalin de belirli bir yarım ton sayısına karşılık gelen bir adı vardır.
- Küçük ikili: 1 yarım ton
- Büyük ikili : 2 yarım ton
- Küçük üçlü: 3 yarım ton
- Büyük üçlü: 4 yarım ton
- Tam dötlü: 5 yarım ton
- Artırılmış dörtlü / Eksiltilmiş beşli: 6 yarım ton
- Tam beşli: 7 yarım ton
- Küçük altılı: 8 yarım ton
- Büyük altılı: 9 yarım ton
- Küçük yedili: 10 yarım ton
- Büyük yedili: 11 yarım ton
- Tam oktav: 12 yarım ton
Bazen interval isimleri “küçük, büyük, tam” gibi ekler olmadan da verilebilir. Hangi aralığın kastedildiği, bağlama göre anlaşılır. Örneğin minör bir gamdan bahsediliyorsa küçük üçlü, majör bir gamdan bahsediliyorsa büyük üçlü anlaşılır. Bu konuyu, ilerleyen bölümlerde farklı tonlar ve özellikleri üzerinden daha iyi kavrayacaksınız.
Yabancı kaynaklarda genellikle İngilizce nota isimleri kullanıldığından, yazılarımızda iki nota adlandırmasını birlikte kullanıyoruz.
Türkçede: Do – Re – Mi – Fa – Sol – La – Si
İngilizcede: C – D – E – F – G – A – B
Nota yazımında, yedi temel nota işareti (# veya b olmadan) kullanılır. Bu notalar, C majör gamındaki notalardır. Diğer tüm notalar, bir notayı # ile yarım ton yükselterek veya b ile yarım ton düşürerek gösterilir.
Gam çalışırken pratik yapmak istersen, örneğin Gitar dersleri almak büyük yardımcı olabilir. 🎸
Gitar Üzerinde Kromatik Gam
Kromatik gam, birbirinden birer yarım ton arayla dizilmiş 12 farklı notadan oluşur. Yani basitçe söylemek gerekirse, bir oktav içindeki tüm notaları içerir. Ayrıca, izmir gitar kursu fırsatlarını da değerlendirebilirsiniz.
Kromatik gamda tüm notalar yer aldığı için, bu gam atonaldir; yani majör veya minör gibi bir “tonal karakteri” yoktur. Gamı istediğin herhangi bir notadan başlatabilirsin ve üzerinde herhangi bir değişiklik yapmana gerek yoktur.
Gitar üzerinde kromatik gamı çalmak oldukça basittir: Bir tel üzerinde her defasında bir perde ilerleyerek çalmaya devam et. 13. notaya yani başlangıç notasının oktavına ulaştığında gam tamamlanmış olur. 🎸
Gitar Üzerinde Majör Gam
Belki de en bilinen ve en sık kullanılan gamlar, yedi notadan oluşan majör gamlardır. Gitar derslerinde genellikle öğrenilen ilk gamlardan biridir ve üzerinden birçok farklı gam türetilebilir. Majör gamı ne kadar iyi anlarsan, diğer gamları öğrenmen de o kadar kolay olur.
Muhtemelen okul yıllarında “Do Re Mi Fa Sol La Si Do” diye şarkı söylemişsindir. İşte bu, bir majör dizi örneğidir.
Majör gamları anlamak için piyano tuşlarını incelemek faydalı olur. Beyaz tuşlar, C majör gamındaki notalara karşılık gelir. Eğer piyano üzerindeki tüm tuşların (siyah veya beyaz fark etmez) birer yarım ton arayla dizildiğini biliyorsan, artık tek bakışta bu yapıyı fark edebilirsin.
Majör gamların yapısını bildiğinde, her birini tek tek ezberlemene gerek kalmaz. Bu yapıyı herhangi bir temel nota üzerine uygulayabilirsin:
- I → II: Tam ton
- II → III: Tam ton
- III → IV: Yarım ton
- IV → V: Tam ton
- V → VI: Tam ton
- VI → VII: Tam ton
- VII → I: Yarım ton
Gitar çalanlar için bu yapıyı sayısal olarak hatırlamak daha kolaydır: 1 = yarım ton, 2 = tam ton. Böylece bir gamı tek tel üzerinde çalarken perdeler arasındaki mesafeyi hemen görebilirsin: 2-2-1-2-2-2-1. 🎸
Gitar Üzerinde Minör Gam
Majör gamların yanında, müzikte en önemli ikinci yapı taşı da minör gamlardır.
Her majör gamın bir paralel minör gamı vardır ve aslında aynı notaları paylaşırlar. Tek fark, minör gamın, majör gamın altıncı derecesinden başlayarak çalınmasıdır. Ayrıca, antalya gitar kursu imkanlarını da göz önüne alabilirsiniz.
Bu başlangıç değişikliği, gamdaki yarım ton dizilimini kaydırır ve ortaya bambaşka bir his çıkar: Minör gam kulağa genellikle daha karanlık ya da hüzünlü gelir.
Bir gamın majör mü, minör mü olduğunu anlamanın en hızlı yolu ise üçüncü notaya bakmaktır:
- Eğer üçüncü nota, kök notadan büyük üçlü aralıkta (4 yarım ton / 2 tam ton) uzaksa, gam majördür.
- Eğer üçüncü nota, kök notadan küçük üçlü aralıkta (3 yarım ton) uzaksa, gam minördür. 🎸
Minör gamların bir de farklı türleri vardır. Özellikle ikinci yarısı değiştirilerek üç çeşit minör gam elde edilir:
- Doğal minör
- Armonik minör
- Melodik minör
Doğal Minör Gam 🎼
Minör gamlar arasında en kolay öğrenilen, doğal minör gamdır. Çünkü aslında, paralel majör gamla tamamen aynı notalardan oluşur; tek fark, majör gamın altıncı derecesinden başlamasıdır.
Örneğin:
- C majör gamı: C – D – E – F – G – A – B – C
- Bu gamın altıncı derecesi A’dır. Dolayısıyla La (A) doğal minör) gamı şöyle olur:
A – B – C – D – E – F – G – A
Gördüğün gibi, A minör gamının hiçbir diyez (#) veya bemol (b) işareti yoktur; tıpkı C majör gibi “saf” bir gamdır. 🎸
Doğal La minör gamının yapısını anlamak için şu formülü aklında tutabilirsin:
- I – II: Tam ses
- II – III: Yarım ses
- III – IV: Tam ses
- IV – V: Tam ses
- V – VI: Yarım ses
- VI – VII: Tam ses
- VII – I: Tam ses
Eğer gitar üzerinde tek bir telde çalmak istersen, bunu şöyle düşünebilirsin: 2-1-2-2-1-2-2. Yani önce iki perde ilerle, sonra bir, sonra iki, iki, bir, iki ve son olarak iki.
Armonik La Minör Gamı
Do majör gamında olduğu gibi, doğal minör gam tam sesle biter. Bu da kulağa tam bir “çözülme” hissi vermez. İşte bu noktada armonik minör gamı devreye girer. Armonik minörde, 7. derece yarım ses yükseltilir.
Aralık yapısı şu şekildedir:
- I – II: Tam ses
- II – III: Yarım ses
- III – IV: Tam ses
- IV – V: Tam ses
- V – VI: Yarım ses
- VI – VII: Küçük üçlü (3 yarım ses)
- VII – I: Yarım ses
Gitar üzerinde tek bir telde bu gamı şu şekilde çalarsın:
👉 2 – 1 – 2 – 2 – 1 – 3 – 1
Melodik Minör Gam 🎶
Armonik minörde güçlü bir öncü ton (7. derece) oluşuyor ama 6. ve 7. notalar arasındaki küçük üçlü nedeniyle bazılarına biraz tuhaf veya alışılmadık gelebilir. İşte melodik minör gamı, bu durumu düzeltmek için devreye giriyor.
Melodik minörde hem 7. derece yüksek tutulur hem de 6. derece yarım ton yükseltilir. Böylece gam artık sadece tam ve yarım tonlardan oluşur ve daha akıcı bir melodik yapı sağlar.
Aralık yapısı:
- I – II: Tam ses
- II – III: Yarım ses
- III – IV: Tam ses
- IV – V: Tam ses
- V – VI: Tam ses
- VI – VII: Tam ses
- VII – I: Yarım ses
Gitar üzerinde bu gamı çaldığında formül şöyle olur: 2 – 1 – 2 – 2 – 2 – 2 – 1
İlk üç nota hâlâ minör gam karakterinde çalınır, ama gamın ikinci yarısı majör gibi duyulur.
Normalde gamlar her zaman yukarı ve aşağı doğru çalınır, yani başlangıçtan son oktava kadar çıkar, sonra tekrar geri gelir ve genellikle hiçbir değişiklik yapılmaz.
Ama melodik minör gamı burada bir istisnadır:
- Yukarı doğru çalarken melodik minör formu kullanılır.
- Aşağı inerken ise çoğunlukla doğal minör gama geri dönülür.
Gitar Üzerinde Pentatonik Gam
Pentatonik gamlar, birçok müzik tarzında doğaçlama yapmak için kullanılır. İster rock, ister blues, ister jazz çalıyor ol, mutlaka karşına çıkacaktır.
Adından da anlaşılacağı gibi, pentatonik gam 5 farklı notadan oluşur. Bu gamın da majör ve minör versiyonları vardır. Eğer özel olarak belirtilmezse genellikle minör pentatonik kastedilir, çünkü daha sık kullanılır.
Gitar üzerinde pentatonik gamı elde etmek için, ister majör ister minör olsun, yarım tonları atlamak yeterlidir.
Örnekler:
C (Do) Majör Pentatonik: C – D – E – G – A – C
- I → II: Tam ton
- II → III: Tam ton
- III → IV: Küçük üçlü (3 yarım ton)
- IV → V: Tam ton
- V → I: Küçük üçlü (3 yarım ton)
A (La) Minör Pentatonik: A – C – D – E – G
- I → II: Küçük üçlü (3 yarım ton)
- II → III: Tam ton
- III → IV: Tam ton
- IV → V: Küçük üçlü (3 yarım ton)
- V → I: Tam ton
Bu yapıyı aklında tutarsan, herhangi bir ton için pentatonik gamı kolayca oluşturabilirsin.
Gitar üzerinde tek telde çalmak istersen:
- Majör Pentatonik: 2 – 2 – 3 – 2 – 3
- Minör Pentatonik: 3 – 2 – 2 – 3 – 2
Pentatonik gamları çalışmaya başladığında, majör ve minörü aynı anda rahatlıkla çalışabilirsin. Çünkü paralel gamlar aynı notalardan oluşur; bu sayede parmak pozisyonlarını aynı şekilde kullanabilirsin.
Tek yapman gereken, başlangıç ve bitiş notalarına dikkat etmek ve o doğrultuda çalmaya odaklanmak. Böylece hem majör hem de minör pentatonik gamları aynı anda pratik edebilirsin.
Gitar Üzerinde Gamları Nasıl Ezberleyebilirsin?
Gamların yapısını anlamak için işe sadece bir tel üzerinde çalarak başlamak oldukça faydalıdır. Bu, başlangıç için harika bir egzersizdir. Ancak gerçek gitar çalarken pek pratik değildir. Çünkü gitar üzerinde çoğu nota iki veya üç kez farklı pozisyonlarda karşına çıkar. Ayrıca, istanbul gitar kursu seçeneklerine de bakabilirsiniz.
Gamları akıcı çalabilmek ve pull-off, hammer-on, slide gibi teknikleri rahatça kullanabilmek için, gamları tüm klavye boyunca çalabilmelisin.
Bunu anlayabilmek için önce saiteler arasındaki nota mesafelerini bilmek gerekir.
- Neredeyse tüm gitar telleri dörtlü aralıklarla akort edilir.
- Yani bir tel ile bir üst tel arasında 5 yarım tonluk bir mesafe vardır (ya da 2 tam ton + 1 yarım ton).
- Tek istisna G telinden B teline (3. telden 2. tele) geçiştir; burada aralık büyük üçlüdür (2 tam ton = 4 yarım ton).
Peki, bir tam ton veya yarım ton yukarıya geçişi bir telden diğerine nasıl çalabiliriz?
Gamları Farklı Pozisyonlarda Çalmak ve CAGED Sistemi
Eğer bir gamı tek bir pozisyonda (yani sol elini klavye üzerinde kaydırmadan) çalmak istiyorsan, her telde 2–3 nota çaldıktan sonra bir sonraki tele geçersin.
Gamları tüm pozisyonlarda akıcı bir şekilde hatırlamanı ve çalmanı kolaylaştıracak en popüler yöntemlerden biri ise CAGED sistemidir.
Bu sistem, gitar klavyesinde gamları beş temel şekil üzerinden konumlandırmanı sağlar ve hem majör hem de minör gamları rahatça öğrenmene yardımcı olur.
CAGED Sisteminde Gam Kalıpları
Bu pattern’ler gitar klavyesinde istenilen yere kaydırılabilir. Şemalarda gördüğün 1 rakamı daima gamın (ya da akorun) kök notasını gösterir.
Örneğin bir Do Majör gamı çalmak istiyorsan, istediğin pattern’i klavyede öyle yerleştirirsin ki “1” rakamı bir Do notasına denk gelsin. Sonra sadece şekli takip ederek gamı çalmış olursun.
CAGED sistemindeki pattern’ler her tonalitede aynı sırada bulunur. Yani örneğin A formu her zaman C formu ile G formunun arasında yer alır.
Başlangıçta bu sistemi genellikle majör gamlar ve majör pentatonikler için kullanırsın. Fakat biraz ilerledikten sonra aynı mantığı diğer gamlara da uygulayabilirsin.
Her majör gamın bir paralel minör gamı vardır ve bu minör gam tamamen aynı notalardan oluşur. Tek fark, 6. dereceden başlamasıdır.
Three-Notes-per-String Pattern (3 NPS)
Yedili dizileri (yedi sesli gamları) çalışmak için sıkça kullanılan bir diğer parmak dizilimi, “Three-Notes-per-String Pattern” (her telde üç nota) desenleridir. Burada parmaklarını biraz daha esnetmen gerekecek ve CAGED sistemiyle yaptığın gibi sadece bir pozisyonda çalmanın dışına çıkabileceksin. 3 NPS desenleri seni tüm klavye boyunca yatay çalmaya hazırlar.
Bu desenler aynı şekilde minör gamlara da kolayca uygulanabilir; tek yapman gereken, her zaman majör paralelinin 6. derecesinden başlaman gerektiğini anlamaktır.
Gitar Gamları Öğrenmek İçin İpuçları
Başlangıçta gitar gamların pek çok farklı şekilde çalınabilmesi kafa karıştırıcı görünebilir. Farklı parmak pozisyonları (pattern’ler) ise mucizevi çözümler değil; ama alıştırmalara başlamak için gerçekten büyük kolaylık sağlar. Altta vereceğimiz önerilerin dışında YouTube üzerinden videolar izleyerek de kendinizi bu konuda geliştirebilirsiniz! Ayrıca, istanbul gitar kursu seçeneklerine de bakabilirsiniz.
🔹 Acele etme.
Aynı anda çok şey öğrenmeye çalışma. Önce bir yöntemi seç, tüm tonlarda onu iyice pekiştir. Kendini rahat hissettiğinde ikinci bir yöntemi ekle. Zamanla farklı yöntemleri birleştirerek tüm klavyeyi hakimiyetine alabilirsin. Unutma: İlginç ve farklı bir solo çalabilmek için tek bir yönteme bağlı kalamazsın.
🔹 Bilinçli çal.
Ne yaptığını fark ederek çal. Müzikte öğrenmek, aslında anlamaktır. Teoriden korkma; olay ezber değil, yapıları kavramaktır. Bir kez anladığında geri kalanı kendiliğinden gelir.
🔹 Beyni farklı yollarla çalıştır.
Herkes farklı öğrenir: kimisi görsel, kimisi mantıksal, kimisi işitsel ya da motor beceriyle. En etkilisi bunları birleştirmektir:
- Mantıksal: Her gamı tek tek ezberleme, nasıl kurulduğunu öğren. Aralıkları (interval) ve beşliler çemberini incele. Akorların nasıl oluştuğunu anla, böylece onları kendin türetebilirsin.
- Görsel: Gamların görsel tablolarını (fretboard diyagramları) incele. Tekrarlayan yapıları fark et.
- İşitsel: Çaldığın gamları dikkatle dinle, kulak alıştırmaları yap. Böylece aralıkları ve tonları kulaktan ayırt etmeyi öğrenirsin.
- Kas hafızası: Gamları tekrar tekrar çal. Önce yavaş, sonra hızlı. Zamanla parmakların kendiliğinden hangi hareketin hangi sesi verdiğini bilir.
🔹 Sabırlı ol.
Bu işler 1 saatte öğrenilmez. Beyin tekrar ve zamana ihtiyaç duyar. Düzenli alıştırmalar yap, ara sıra mola ver ki beynin bilgiyi işlesin.
Bu yazıyı beğendiniz mi? Puanlayın!
Loading...
