Fransız yazarlar aşkı anlatır, İngilizler mizahı veya gizemi, Almanlar felsefeyi… Peki ya Rus yazarlar? Onlar içimizdeki kaosu en güzel ifade edenlerdir genelde. İnsanın kendine bile itiraf edemediği duygulara parmak basarlar. Hatta öyle ki, bazı Rus romanlarını okurken “Ben bu duygunun adını bilmiyordum ama evet, bunu yaşamıştım” dersin. İşte o duyguları tasvir etme işi Rus yazarların uzmanlık alanı. Edebiyatın derinliğini daha iyi kavrayabilmek için bazen rusça ders almak faydalı olabilir.
İnsan, en çok severken insandır.
-Dostoyevski
Rus edebiyatı dendiğinde akla gelen ilk şey, ağır romanlar, derin psikolojik analizler ve insanın varoluşuna dair büyük sorular olur. Bu edebiyatın bel kemiğini oluşturan yazarlar arasında dört isim var ki, sadece Rusya’yı değil, dünya edebiyatını da derinden etkilediler. Peki bu Ünlü Rus yazarlar kimlerdir?
Bu yazımızda dünyayı etkisi altına alan ve günümüzde hala okunan Rus edebiyatı yazarları; Dostoyevski, Tolstoy, Çehov ve Gorki'ye değineceğiz. Her biri kendi döneminin ruhunu yansıttı ve edebi dünyayı dönüştürdü. Bu yazıda bu dört devin edebiyata nasıl yön verdiğini ve neden hala bu kadar etkili olduklarını keşfe çıkacağız.
Rus edebiyatının öncüleri kimlerdir?
Dostoyevski: İnsan Ruhunun Labirentinde Kaybolmak
Fyodor Mihayloviç Dostoyevski’yi okumak, bir bakıma yazdığı karakterin kafasının içinde saatlerce gezinmek gibidir. Ama öyle herhangi bir kafa değil; suçluluk, inanç, delilik, ahlak, özgür irade gibi konularla kıvranan, her düşüncenin başka bir düşünceyi doğurduğu, derin bir bilinçaltının kapılarını aralayan bir kafa.
Dostoyevski’nin en bilinen romanlarından biri olan Suç ve Ceza, Raskolnikov adlı bir öğrencinin işlediği cinayetin sadece fiziksel değil, psikolojik sonuçlarını da didik didik eder. Raskolnikov birini öldürür ama asıl mahkeme kendi vicdanında kurulur. Dostoyevski, ahlakı yasa kitaplarından değil, bireyin içindeki fırtınalardan çıkarır. Roman boyunca Raskolnikov'un içsel çatışmaları o kadar gerçekçidir ki, okur olarak bir noktada “ben olsam ne yapardım?” sorusunu kendimize sormadan edemeyiz.
Rus edebiyatında okunması gereken kitaplar nelerdir? diye merak ediyorsanız ilk olarak Suç ve Ceza'dan başlayabilirsiniz.
sayfadan oluşuyor.
Bir başka başyapıtı Karamazov Kardeşler’de ise Dostoyevski insanın Tanrı’yla olan ilişkisini, adalet kavramını ve aile içi çatışmaları adeta felsefi bir arenada tartışır. Özellikle “Büyük Engizisyoncu” bölümü, dinin ve inancın otoriteyle ilişkisini sorguladığı olağanüstü bir metindir. Dostoyevski’nin gücü, karakterlerini birer figür olarak değil, adeta yaşayan organizmalar olarak yaratmasında yatar. Her biri, yazarın kendi içindeki farklı seslerin vücut bulmuş halidir.
Kabul ediyorum, bazı paragrafları üç kez okumak gerekebilir. Ama o üçüncü okumada insan kendini bulur, hikayeye kapılıp gitmeye başlar.
Dostoyevski'nin hangi kitapları okunmalı? Diye merak ediyorsanız bu yazı tam size göre.
Tolstoy: Savaş, Barış ve Hayatın Kendisi
Tolstoy’u anlamak, onun yazdıklarından çok nasıl yaşadığına da bakmayı gerektirir. Aristokrat bir aileden gelmesine rağmen sade yaşama yönelmiş, mal mülkü reddetmiş ve sonunda kendi inancını yaratarak bir nevi halk filozofuna dönüşmüştür. Ancak edebiyat tarihine adını altın harflerle yazdırmasının sebebi elbette bu değil; onun asıl mirası, insanın iç dünyasını epik olaylarla yoğurarak anlattığı romanlardır. Eğer klasik metinleri orijinal dille deneyimlemek isterseniz, online rusça seçeneklerini değerlendirebilirsiniz.
Tolstoy, 1906 yılında Rusya Bilim Akademisi tarafından Nobel ödülüne aday gösterilmiş ancak nedendir bilinmez, yazar adını listeden sildirmek için araya torpil bile koydurmuş. Daha sonra ödülü alınca reddetme zahmetinden bu şekilde kurtulmuş olmuş kendince.
Anna Karenina, aşkın, toplumun ve bireyin çatıştığı bir roman olarak, hala tartışılır. Anna’nın trajedisi sadece bir yasak aşk hikayesi değil; toplumun kadın üzerindeki baskısının, bireysel arzularla toplumsal rollerin çatışmasının romanıdır. Tolstoy, bir kadının duygusal çöküşünü anlatırken, arka planda koca bir dönemin sosyolojik tablosunu çizer.
Ama asıl dev romanı Savaş ve Barış'tır bence. Rus edebiyatı klasikleri nelerdir? diye merak edenler bu eseri gözden kaçırmasın!
Dört ciltlik bu destanda Tolstoy, Napolyon’un Rusya seferini anlatırken aslında hayatın ta kendisini yazmıştır. Savaş sahneleri, politik tartışmalar, aşk ilişkileri, aile bağları, ölüm ve doğum… Hepsi bir arada, büyük bir orkestranın parçaları gibi. Karakterleri öylesine detaylı işler ki, Prens Andrey’in yalnız ölümü ya da Pierre’in ruhsal dönüşümü, tarihsel bağlamdan kopup bireyin anlam arayışına dönüşür.
Dünyaca ünlü kitapların yazarı Tolstoy’u daha yakından tanıyın.
Çehov: Sıradanlığın İçindeki Trajedi
Anton Pavloviç Çehov, büyük laflar etmeden büyük şeyler anlatan bir yazardı. Onun öyküleri ve oyunları, gündelik hayatın içinde gizlenen trajediyi, sıkıcılığın içindeki sancıyı, konuşulmayanların ağırlığını ustalıkla ortaya koyar. Modern kısa öykünün babası olarak anılması boşuna değildir. Onun sayesinde "az sözle çok şey anlatmak" edebiyatta bir sanata dönüştü.
Çehov’un oyunlarından Martı, Vanya Dayı, Üç Kız Kardeş ve Vişne Bahçesi, karakterlerin hayallerinin, kırgınlıklarının ve umutsuzluklarının sahneye taşındığı yapıtlar olarak tiyatro tarihinin en etkileyici eserleri arasında yer alır. Özellikle Vişne Bahçesi, Çarlık Rusya’sındaki sosyal dönüşümün birey üzerindeki etkilerini zarif ama bir o kadar da sarsıcı şekilde gözler önüne serer.
Ama belki de Çehov’un en dikkat çekici özelliği, karakterlerine karşı hiç yargılayıcı olmamasıdır. Ne acındırır ne kahramanlaştırır.
Onları oldukları gibi sunar, hatta bazen eksik bırakır; çünkü aslında gerçek hayat, o eksik parçaların arasında akar. Yazılarında büyük olaylar değil, küçük anlar vardır. Ama bu anlar öylesine tanıdıktır ki, insan kendi hayatından izler bulur. Bir bakıma Çehov okumak, aynaya bakmak gibidir.
Kısa öyküleri ve yazdığı oyunlarıyla dünya klasikleri arasında kendine yer edinen usta yazar Anton Çehov’un asıl mesleğinin cerrahlık olduğunu biliyor muydunuz? Daha fazlası için yazıya tıkla!
Gorki: Umudun ve Mücadelenin Kaleminden
Maksim Gorki, edebiyatla toplumsal dönüşüm arasında köprü kuran yazarlardan biridir. Kendisi işçi sınıfından gelen ilk büyük Rus yazarıdır ve bu yönüyle edebiyatı yalnızca estetik bir alan değil, aynı zamanda politik bir araç olarak da görür. Gorki’nin yazdıkları, halkın sesi olmayı amaçlayan, ezilenlerin, unutulanların, arka sokakların hikayelerini anlatan metinlerdir.
En bilinen eserlerinden biri olan Ana, işçi sınıfının uyanışını ve devrime giden yolu konu eder. Romanın merkezindeki karakter Pelageya, oğlunun politik mücadelesiyle beraber kendi bilincini de geliştirir. Gorki’nin bu romanı, sadece bireysel bir dönüşüm değil, kolektif bir aydınlanmanın hikayesidir.
Gorki, edebiyatın ideolojik bir yönü olabileceğini savunmuş, sanatın toplumdan kopuk olmaması gerektiğini vurgulamıştır. Bu yönüyle Sovyet edebiyatının temel taşlarından biri olmuş, hem yazarlara hem de okurlara “sanat için sanat”tan çok “toplum için sanat” anlayışını kazandırmıştır.
Ama Gorki’yi sadece bir “politik yazar” olarak sınırlamak haksızlık olur. Onun metinlerinde derin bir insaniyet, umuda dair güçlü bir damar da vardır. Yoksulluğun ortasında bile bir gülümseme, bir dostluk, bir başkaldırı hissi yaratmayı başarır.
Rus edebiyatında hangi kitaplar okunmalı? diyorsanız Gorki'nin kitaplarını şiddetle öneririm.
Sizce Maksim Gorki’nin edebi anlayışı en çok hangi akımla örtüşüyor?
Maksim Gorki, Rus edebiyatında işçi sınıfının sesi olmuş, ezilenlerin tarafını tutmuş ve eserlerinde toplumsal eşitsizlikleri vurgulamış bir yazardır. Bu nedenle cevap elbette Toplumcu gerçekçilik olacaktır.
Doğrusu, Rus romanlarına alışmak ve hikayeyi anlamak biraz zaman ister. Öyle metroda iki durak arası okunacak çerez kitaplardan değildir. Bazen bir cümlede dakikalarca kalırsın. Dostoyevski'nin bir iç monoloğu, Kafka’nın bir kabusundan daha fazla terletir; Tolstoy’un bir savaş betimlemesi, tarihi kitaplardan daha öğretici olabilir.
Bu nedenle Rus edebiyatı romanları ağırdır; hem sayfa sayısıyla, hem içerdiği duygusal ve felsefi yoğunlukla. Karakter çoktur, isimler benzer, bazen bir karakterin aynı anda üç farklı adla anıldığı olur: resmi adı, lakabı ve sevgiyle söylenen adı. Daha ilk yüz sayfada “kim kimdi?” sorusuyla cebelleşmeye başlamanız çok olası.
Maksim Gorki, Sovyet devrimci edebiyatının babası ve sosyalist gerçekçilik doktrininin kurucusu olarak kabul edilen bir Rus yazardır. Onu daha yakından tanımak isterseniz linkteki yazıya bekliyoruz!
Aşağıdaki videodan Rus edebiyatındaki isimleri nasıl ayırt edebileceğinize dair harika fikirler var. Romanınızı okumaya başlamadan önce bu videoyu izlediğinizden ve Rus isim mantığını kavradığınızdan emin olun!
Bu yazıyı beğendiniz mi? Puanlayın!
Loading...
