Muhtemelen sana da olmuştur, uzun zamandır dinlemediğin eski bir şarkıyı açarsın ve bir anda o şarkıyla birlikte anılar, duygular hatta bazen kokular bile geri gelir.
Nörolojik araştırmalar bu durumu sık sık incelemiş ve ilginç bir şey ortaya çıkmış: Müzik hafızamız, beynin aynı zamanda karmaşık hareketleri de kaydeden bölgesiyle bağlantılı. İşte bu yüzden ileri derecede demans hastaları bile, artık konuşamasalar bile, çocukluklarından bildikleri şarkıları ezbere söyleyebiliyorlar.
Yani bir kez öğrendiğin bir şarkı ya da melodi, büyük ihtimalle ömür boyu seninle kalıyor. Diğer her şeyi unutsan bile müzik hafızan ve kas hafızan seni yarı yolda bırakmıyor. Daha hızlı ilerlemek için düzenli ders almayı düşünüyorsan, izmir gitar kursu fırsatlarını da inceleyebilirsin.
Gitar çalarken de durum aynı. Sadece kulağınla değil, ellerinle öğrendiklerin de hafızana kazınıyor. Buna kas hafızası diyoruz. Gitar çalarken üzerine çalışabileceğin birçok teknik var: kromatik gamlar, majör gamlar, bare akorlar ve doğaçlamada işine en çok yarayacak pentatonik gamlar.
Pentatonik Gam Nedir?
Gitarla solo çalmak istediğinde pentatonik gam harika bir temel sunar. Belki adından da biraz tahmin etmişsindir: “Penta” Yunanca’da “beş” demek. Yani pentatonik gam, beş notalı bir gam demektir.
Tabii ki bu beş nota rastgele seçilmiş değil. Aralıklar (interval) net bir şekilde belirlenmiş ve belli bir düzene göre sıralanmış. Bir kez bu sistemi öğrendiğinde, herhangi bir ana notada aynı düzeni kolayca uygulayabilir ve gamın desenlerini başka tonlara rahatlıkla aktarabilirsin.
Aslında daha doğru söylemek gerekirse, “pentatonik gamlar” demek lazım; çünkü her ton için iki farklı pentatonik gam vardır: majör pentatonik ve minör pentatonik.
Her majör gamın, aynı notaları kullanan bir paralel minör gamı vardır. Minör gamın temel notası, her zaman paralel majör gamın altıncı notasına denk gelir. Bu nedenle gamdaki yarım ton aralıkları farklı yerlere kayar ve gamın karakteri tamamen değişir.
Bunu en iyi üçüncü notaya dikkat ederek fark edebilirsin: Majörde üçüncü nota temel nota ile büyük üçlü oluştururken, minörde küçük üçlü oluşturur. İşte bu küçük fark, gamın duygu ve havasını tamamen değiştirir.
Hangi müzik tarzını seviyor olursan ol, Pop, Rock, Reggae, Metal, Folk, Blues veya Caz, pentatonik gamları her yerde bulabilir ve temel olarak kullanabilirsin. Gitar üzerinde gam çalışmak, hem doğru duruşu geliştirmek hem de kontrol etmek için harika bir fırsattır.
Çalışırken her zaman temel notadan başlamalı ve birer birer notaları çaldıktan sonra tekrar başlangıca dönmelisin. Bunun için klavye şemaları (fretboard diagrams) çok yardımcı olabilir; hangi notayı çalacağını gösterirler. Tabii ki önce kendi başına bulmayı denemek de çok faydalı.
Tıpkı diğer gamlar gibi, pentatonik gamlar da gitar üzerinde farklı pozisyonlarda çalınabilir. Her pozisyonun öğrenilmesi gereken ayrı bir deseni (pattern) vardır. Bunları birer birer çalış. Metronom kullanmak, ritmi dengede tutmak ve temposu yavaş yavaş artırmak için en iyi yoldur.
Hâlâ bire bir ders mi almak istiyorsun? Şehrindeki ideal gitar öğretmenini bulmak için Superprof'a göz atabilirsin.
Majör Pentatonik Gam
Pentatonik gamları anlamak için önceden farklı tonları ve onların heptatonik (yedi notalı) gamlarını bilmek faydalı olur. Çünkü temelde pentatonik de aynı sistem; tek fark, tüm notaları kullanmıyoruz.
Yabancı kaynaklarda genellikle İngilizce nota isimler kullanıldığından, yazılarımızda iki nota adlandırmasını birlikte kullanıyoruz.
Türkçede: Do – Re – Mi – Fa – Sol – La – Si
İngilizcede: C – D – E – F – G – A – B
Pentatonik gamların en karakteristik özelliği, yarım ton aralıkları içermemesi. Örneğin elimizde bir C majör gam varsa, yarım ton oluşturan notaları çıkarıyoruz (bu durumda F ve B yani Fa ve Si notaları) ve geriye C majör pentatonik gam kalıyor. Şimdi bunu daha detaylı ve adım adım inceleyeceğiz.
Majör Pentatonik Gamın Yapısı
Önce bir hatırlayalım: Gitar üzerindeki majör gamın yapısı şu şekildedir: Tam – Tam – Yarım – Tam – Tam – Tam – Yarım.
Şimdi, bu gamdan dördüncü dereceyi ve yedinci dereceyi çıkardığımızda, doğal olarak aradaki boşluk büyür ve yarım tonlar da farklı şekilde dağılır. Böylece şu yapı ortaya çıkar:
- I → II: Tam ses
- II → III: Tam ses
- III → V: Küçük üçlü (3 yarım ton)
- V → VI: Tam ses
- VI → I: Küçük üçlü (3 yarım ton)
Hangi temel notadan başlarsan başla, bu yapıyı takip ettiğinde karşına her zaman bir majör pentatonik gam çıkar.
| Temel Nota | 2. Derece | 3. Derece | 5. Derece | 6. Derece |
|---|---|---|---|---|
| Do (C) | Re (D) | Mi (E) | Sol (G) | La (A) |
| Sol (G) | La (A) | Si (B) | Re (D) | Mi (E) |
| Fa (F) | Sol (G) | La (A) | Do (C) | Re (D) |
| Re (D) | Mi (E) | Fa# (F#) | La (A) | Si (B) |
| Si (B) | Do (C) | Re (D) | Fa (F) | Sol (G) |
| La (A) | Si (B) | Do# (C#) | Mi (E) | Fa# (F#) |
| Mi♭ (Eb) | Fa (F) | Sol (G) | Si♭ (Bb) | Do (C) |
| Mi (E) | Fa# (F#) | Sol# (G#) | Si (B) | Do# (C#) |
| La♭ (Ab) | Si♭ (Bb) | Do (C) | Mi♭ (Eb) | Fa (F) |
| Si (H/B) | Do# (C#) | Re# (D#) | Fa# (F#) | Sol# (G#) |
| Re♭ (Db) | Mi♭ (Eb) | Fa (F) | La♭ (Ab) | Si♭ (Bb) |
| Fa# (F#) / Sol♭ (Gb) | Sol# (G#) / La♭ (Ab) | La# (A#) / Si♭ (Bb) | Do# (C#) / Re♭ (Db) | Re# (D#) / Mi♭ (Eb) |
Eğer gamı önce tek bir tel üzerinde çalarak nasıl ses verdiğini duymak istersen, şu formül işine yarar: 2-2-3-2-3. Bu sayılar, yarım tonları yani gitar klavyesindeki perde aralıklarını gösterir. Ancak gamı akıcı şekilde çalabilmek için sağ elini aynı pozisyonda tutup, birden fazla tel üzerinde çalmak daha pratiktir.
Bu temel oturduğunda, artık farklı pattern’leri birbirine bağlamaya ve klavye üzerinde çapraz hareket etmeye başlayabilirsin.
Gitarda Majör Pentatonik Gam Nasıl Çalınır?
Muhtemelen gitar sapındaki notaların birkaç kez tekrarlandığını zaten biliyorsundur. Buna bağlı olarak, aynı gamı farklı pozisyonlarda da çalabilirsin.
Farklı pozisyonlarda toplamda 5 ayrı parmak dizilimi (pattern) vardır. Eğer bu beşini de bir tonalitede öğrenirsen, onları başka tonların üzerine de kaydırabilirsin. Ayrı bir cümle ile belirtmek gerekirse, İstanbul'da gitar öğrenmek isteyenler için gitar kursu istanbul harika bir seçenek olabilir.
Şimdi bir Sol Majör Pentatonik gamına bakalım. Bu gamda şu sesler bulunur: Sol (G), La (A), Si (B), Re (D) ve Mi (E). Bu seslerin her biri gitarda birden fazla yerde bulunur.
G notası, yani dizinin temel sesi, ilk kez kalın E telinin 3. perdesinde bulunur. Bu diziyi akıcı bir şekilde çalabilmek için, elimizi kaydırmadan diğer notaları nasıl çalabileceğimizi bilmemiz gerekir. Bunun sonucunda bir ilk parmak pozisyonu ortaya çıkar. Bu pozisyonu öğrendiğimizde, aynı şekli farklı temel notalara taşıyabiliriz.
Örneğin, elini gövdeye doğru iki perde ileri kaydırırsan, 5. pozisyonda La (A) Majör Pentatonik çalabileceğin doğru pozisyona gelmiş olursun.
Bu prensip, gitar sapında istediğimiz temel notayı bulduğumuz tüm diğer pozisyonlara da uygulanabilir. Ancak hangi noktadan başladığımıza bağlı olarak, ortaya farklı bir parmak dizilimi (pattern) çıkar. Gitar üzerinde pentatonik bir gamı çalmak için toplam 5 farklı pattern vardır ve bunları kullanabilirsin.
Eğer gitar tellerinde her notanın yerini biliyorsan, yapman gereken tek şey bir parmağını ilk (temel) nota üzerine koymak ve oradan daha önce öğrendiğin pattern’i çalmaya başlamak.
Minör Pentatonik Gam
Her majör gamın, aynı işaretleri ve dolayısıyla aynı notaları kullanan bir paralel minör gamı vardır. Pentatonik gamlarda da durum değişmez.
Bir gamın minör olduğunu, ilk nota ile üçüncü nota arasındaki aralığın küçük üçlü olmasıyla anlarız. Bu nedenle minör gamlar genellikle melankolik bir tona sahiptir. Minör pentatonik gamda da küçük üçlü aralık karakteristiktir. Üstelik minör pentatonik gamda da yarım tonlar bulunmaz, bu yüzden nasıl görüneceğini tahmin etmek çok da zor değildir.
Aslında minör pentatonik, majör pentatonikten biraz daha sık kullanılır. Eğer hangi tür pentatonik olduğu belirtilmezse, çoğunlukla minör pentatonik kastedilir.
Minör Pentatonik Gamın Yapısı
Heptatonik (yedi tonlu) minör gamda, yarım ton aralıkları ikinci ve üçüncü notalar ile beşinci ve altıncı notalar arasındadır. Bu yarım tonları kaldırmak için ikinci nota ve altıncı nota çıkarılır. Böylece minör pentatonik gamın yapısı şu şekilde oluşur:
- I → III: küçük üçlü (3 yarım ton)
- III → IV: tam ton
- IV → V: tam ton
- V → VII: küçük üçlü (3 yarım ton)
- VII → I: tam ton
İkinci nota çıkarıldığı için, artık ikinci nota minör gamın karakteristik küçük üçlüsünü temel notaya oluşturur.
Gitar perdeleri açısından bu aralıkları ifade edersek formül şöyle olur: 3-2-2-3-2.
Bu sistem de tıpkı majör pentatonik gibi her ton için uygulanabilir.
| Temel Ses | Küçük Üçlü | Dörtlü | Beşli | Küçük Yedili |
|---|---|---|---|---|
| La (A) | Do (C) | Re (D) | Mi (E) | Sol (G) |
| Mi (E) | Sol (G) | La (A) | Si (B) | Re (D) |
| Re (D) | Fa (F) | Sol (G) | La (A) | Do (C) |
| Si (B) | Re (D) | Mi (E) | Fa# (F♯) | La (A) |
| Sol (G) | Si♭ (B♭) | Do (C) | Re (D) | Fa (F) |
| Fa# (F♯) | La (A) | Si (B) | Do# (C♯) | Mi (E) |
| Do (C) | Mi♭ (E♭) | Fa (F) | Sol (G) | Si♭ (B♭) |
| Do# (C♯) | Mi (E) | Fa# (F♯) | Sol# (G♯) | Si (B) |
| Fa (F) | La♭ (A♭) | Si♭ (B♭) | Do (C) | Mi♭ (E♭) |
| Sol# (G♯) | Si (B) | Do# (C♯) | Re# (D♯) | Fa# (F♯) |
| Si (B) | Re♭ (D♭) | Mi♭ (E♭) | Fa (F) | La♭ (A♭) |
| Re# (D♯) / Mi♭ (E♭) | Fa# (F♯) / Sol♭ (G♭) | Sol# (G♯) / La♭ (A♭) | La# (A♯) / Si (B) | Do# (C♯) / Re♭ (D♭) |
Gitarda Bir La Minör Pentatonik Nasıl Çalınır?
Sana güzel bir haberim var: Majör pentatonik için öğrendiğin beş parmak pozisyonunu (pattern) aynı şekilde minör pentatonik için de kullanabilirsin. Parmak tekniği açısından hiçbir fark yok.
Bunun sebebi, her minör gamın kendi majör paraleliyle aynı notaları içermesidir.
Örneğin, La minör pentatonik dizisini gitarda çalmak istediğinde, onu tam olarak Do majör pentatonik ile aynı pozisyonlarda çalarsın. Tek yapman gereken fark şu: Bu sefer başlangıç ve bitiş noktan La (A) olmalı.
Belki şu anda hangi parmağın hangi perdeye gelmesi gerektiğini merak ediyorsundur. Bunun tek ve herkes için geçerli bir kuralı yok. Farklı yöntemler ve tercihler mevcut. Önemli olan, kendini rahat hissetmen, elini gereksiz yere kaydırmaman ve perdeler arasında hızlıca geçiş yapabilmen (yani aynı parmağı arka arkaya iki kez kullanmaman!).
Bunu daha iyi hayal edebilmen için, mi minör gamını beş pozisyonda çalarken klasik bir parmak dizilimi göstereceğim. Böylece başlangıçta yanlış bir şey yapma ihtimalin azalır.
Parmak pozisyonları sana pentatonik dizilere alışmanda ve doğru notaları sezgisel olarak bulmanda yardımcı olur. Ancak tüm klavye üzerinde akıcı bir solo çalabilmek için bu kalıplara (pattern) bağlı kalmayıp onları birbiriyle bağlaman gerekir.
Ayrıca, minör pentatonikler aynı zamanda altı sesten oluşan blues gamının da temelini oluşturur. Blues’a özgü o karakteristik sound’u elde etmek için eksiltilmiş beşli (diminished fifth / ♭5) eklenir. Örneğin A blues gamında bu nota Re# (D#) olur.
Son olarak sana iki küçük ipucu:
- Parmaklarını tellerden gereğinden fazla uzaklaştırma. Tellerin yakınında kalırsan çok daha hızlı geri dönebilirsin.
- Her zamanki gibi: kendine çok yüklenme, sabırlı ol. Majör pentatonik gamını iyice kavradığında, biraz dikkat ederek doğru noktadan başladığında minör pentatonik neredeyse kendiliğinden çalınır.
Bu yazıyı beğendiniz mi? Puanlayın!
Loading...
