Ben, sadece gitar elimdeyken kendimim.
George Harrison
Gitarada kendini özgürce ifade edebilmek için önce bazı teknik temellere hakim olmak gerekir. Eğer temel teknikleri öğrenmek istiyorsanız, gitar kursu seçeneklerini değerlendirebilirsiniz.
Gitar, tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de en popüler enstrümanlardan biridir. Fakat bu popülerliğe rağmen, usta bir gitarist olmak için kromatik gamlardan akorlara, arpejlerden pentatoniklere uzanan geniş bir repertuvarı öğrenmek gerekir
Ama her şey sırayla. Biz burada öncelikle minör gamları detaylı bir şekilde ele alacağız.
Eğer bu konudan sonra gitar dünyasına dair daha fazlasını öğrenmek istersen, diğer gitar yazılarımıza göz atabilir veya ister yüz yüze ister çevrim içi gitar dersi ile alanında uzman eğitmenlerimizden enstrüman hakkında çok daha fazla bilgi edinebilirsin.
Minör Ne Demek?
Minör gam, majör gamla birlikte müzikte en çok kullanılan ve en bilinen gamdır. Bazen bir melodi ya da akorun hüzünlü veya karanlık tonda geldiğini fark edersin. İşte o zaman büyük ihtimalle minör bir tonalite kullanılıyordur.
Minör gam, majör gamın bir modu (varyasyonu) olarak tanımlanır. Modal gamlar, aralarında tam ya da yarım ses mesafesi bulunan 7 farklı notadan oluşur (8. nota ise bir oktav yukarıdaki temel sestir). Her gamda beş tam ses ve iki yarım ses bulunur. Aralarındaki fark, yarım seslerin hangi basamaklarda yer aldığıdır.
Eğer gitar üzerinde majör gamları biliyorsan, temel sesten üçüncü nota basamağına kadar iki tam ses gittiğini, bu yüzden aradaki aralığın “büyük üçlü” (majör üçüncü) olduğunu bilirsin.
Minör gamlarda ise durum farklıdır: Temel sesten üçüncü basamağa kadar önce bir tam, sonra bir yarım ses gidilir. Bu da “küçük üçlü” (minör üçüncü) aralığı oluşturur. İşte minör tonalitenin hüzünlü ve karakteristik sesini veren de budur.
Her minör gam, bir majör gamla yakından ilişkilidir. Buna “paralel tonlar” denir. Yani ikisi de aynı notaları (ve aynı diyez/bemol işaretlerini) kullanır, ancak temel sesleri farklıdır.
Minör gam formülü, paralel majör gamın altıncı basamağından başlar. Majör gamda 7. ve 8. nota arasındaki yarım ses, paralel minör gamda 2. ve 3. nota arasına denk gelir. Bu da minör gamı tanımamızı sağlayan küçük üçlüyü ortaya çıkarır.
Ayrıca minör gamın ikinci yarısı üç farklı şekilde düzenlenebilir: doğal minör, armonik minör ve melodik minör. Minör akorları sadece teoride değil, kulakla da deneyimleyin! Bu Spotify listesiyle doğal, melodik ve armonik minör gamların farklı tınılarını keşfedebilirsiniz.
Minör ne demek öğrendiysek bir sonraki aşamaya, yani doğal minör gamlarına geçebiliriz!
Doğal Minör Gam
Doğal minör gam, “aeolian” olarak da bilinir ve diğer minör gam türlerinin temelini oluşturur. Bu yüzden önce doğal minörü öğrenmek en doğru başlangıçtır.
Doğal Minörün Yapısı
Eğer majör gamı biliyorsan, şu bilgiyi hatırlarsın: Majör gamda ilk yarım ses 3. ve 4. notalar arasında, ikinci yarım ses ise 7. ve 8. notalar arasındadır. Yani majör gamın yapısı 2 – 2 – 1 – 2 – 2 – 2 – 1'dir.
Doğal minör gam formülü ise majör gamın 6. derecesinden başlar ve yapı şu şekilde olur:
- I → II: Tam ses
- II → III: Yarım ses
- III → IV: Tam ses
- IV → V: Tam ses
- V → VI: Yarım ses
- VI → VII: Tam ses
- VII → I (oktav): Tam ses
Gitaristler için bu yapıyı hatırlamak genellikle daha kolaydır: 2–1–2–2–1–2–2
(Bu sayılar, gitar klavyesinde notalar arasındaki perde farkını gösterir.)
La minör akoru ile ilişkili olan Do majör gamı, aynı notaları kullanır; farkları toniklerindedir, bu yüzden La minör gamı Do majörün relative minörü olarak düşünülebilir.
Örnek olarak La minör akoru (A – C – E), bu gamın temel akorlarından biridir.
La Minör Gamı
C majör gamı şu notalardan oluşur: C – D – E – F – G – A – B – C
Yarım sesler E/F ve B/C arasındadır. Bu gamın 6. derecesi A (La) notasına denk gelir. Dolayısıyla paralel minör gam La minör olur ve şu şekilde görünür:
A – B – C – D – E – F – G – A
Yarım sesler yine E/F ve B/C arasında kalır, ancak dizilimde farklı bir pozisyona taşınmış olur ve yapısı 2–1–2–2–1–2–2 olarak değişir.
Bu yapıyı bilirsen, hangi majör gamdan geldiğini bilmesen bile, herhangi bir temel sesten yola çıkarak kolayca minör gam oluşturabilirsin.
Gitarda Doğal Minör Gam Çalışmaları
İster majör, ister minör ya da pentatonik gam üzerinde çalışıyor ol, ilk adım minör gam yapısını anlamak ve ezberlemektir. Bunu yaptığında, herhangi bir gamı tek tek ezberlemene gerek kalmadan istediğin tonda çalabilirsin.
Başlangıçta gamı tek bir tel üzerinde çalmayı dene. Tam seslerde bir perde atla, yarım seslerde ise hemen yanındaki perdeyi bas. Böylece hem minör gamın ses karakterini kulağın tanıyacak, hem de yapısını daha kolay aklında tutacaksın. Bunu rahatça yapabildiğinde ikinci aşamaya geçebilirsin: Notaların klavyede birbirine en yakın olduğu pozisyonları bul. Böylece birden fazla tel üzerinde çalabilir, sağ el pozisyonunu sabit tutabilirsin. Bu da sana daha akıcı bir çalma imkânı verir. Ayrıca, İzmir'de birebir eğitim alabileceğiniz izmir gitar kursu seçeneklerini inceleyebilirsiniz.
Gam çalışmaları aynı zamanda pena kullanımına alışmak için de iyi bir fırsattır. Böylece tek bir egzersizde iki beceriyi birden geliştirmiş olursun. Özellikle İstanbul'da eğitim almak isteyenler için gitar kursu istanbul seçeneklerini de değerlendirebilirsin.
Gitar Klavyesinde Doğal Mi Minör Gam
Aşağıda doğal Mi minör gamın gitar klavyesinde nasıl görünebileceğine dair bir örnek pozisyon görebilirsin.
Şimdi sıra sende: Doğal Re minör gamda hangi notaların yer aldığını ve bunları gitar üzerinde nasıl çalabileceğini kendin bulmayı dene. (Cevabı yazının sonunda bulabilirsin.)
Armonik Minör Gam
Doğal minör gamı çalışırken, fark edeceğin şeylerden biri (majör gamın aksine) son notaya ulaştığında tam anlamıyla “tamamlanmış” hissi vermemesidir.
Bunun nedeni, majör gamda sondan bir önceki notanın temel sese büyük yedili (major seventh) aralıkta olmasıdır. Bu nota, “leading tone” yani temel sese geri yönlendiren güçlü bir çekim noktasıdır.
Doğal minör gamda ise sondan bir önceki nota küçük yedili (minor seventh) aralığındadır ve temel sese bir tam ses uzaklıktadır. Bu nedenle majördeki gibi güçlü bir yönelme olmaz, “çözülme” hissi daha zayıftır.
Armonik minör gam formülü, bu eksikliği gidermek için 7. derecedeki notayı yarım ses yükselterek bir leading tone yaratır. Böylece gam, daha güçlü bir bitiş hissi ve kendine özgü egzotik bir tını kazanır.
Armonik minör, doğal minörün 7. derecesinin yükseltilmesiyle; melodik minör ise doğal minörün 6. ve 7. derecelerinin yükseltilmesiyle oluşur.
Armonik Minör Gamın Yapısı
Armonik minör gam, temel olarak doğal minör gam üzerine kuruludur. Karakteristik olan küçük üçlü (minör üçüncü) aralık korunur. Tek fark, 7. derecenin yarım ses yükseltilmesidir; böylece güçlü bir “leading tone” oluşur.
Örneğin La armonik minör gam şu notalardan oluşur:
A – B – C – D – E – F – G♯ – A
Genel yapıya bakarsak:
- I → II: Tam ses
- II → III: Yarım ses
- III → IV: Tam ses
- IV → V: Tam ses
- V → VI: Yarım ses
- VI → VII: Küçük üçlü (3 yarım ses)
- VII → I (oktav): Yarım ses
Bunu tek tek ezberlemek zorunda değilsin. En kolayı, doğal minör gamı baz alıp yalnızca 7. notayı yarım ses yükseltmek. Böylece armonik minör gamı her tonda kolayca oluşturabilirsin.
Gitarada Armonik Minör Gam Çalışmaları
Armonik minör gamın gitar üzerinde hatırlanması kolay bir yapısı vardır: 2–1–2–2–1–3–1
(Bu sayılar, tek bir tel üzerinde notalar arasındaki perde sayısını gösterir.)
Çalışma yöntemi, diğer gamlarda olduğu gibi aynıdır: Önce yavaş tempoda başla, ardından hızını küçük adımlarla artır. Daha dengeli ve ritmik çalmak için mutlaka bir metronom kullanabilirsin.
Gitar Klavyesinde Mi Armonik Minör Gam
Aşağıda Mi armonik minör gamın gitar klavyesinde nasıl görünebileceğine dair bir örnek pozisyon yer alır.
Şimdi sıra sende: Re armonik minör gamın hangi notalardan oluştuğunu ve gitar üzerinde nasıl çalınabileceğini kendin bulmayı dene.
Melodik Minör Gam
İşte üçüncü ve son minör gam türümüze geldik: melodik minör. Özellikle caz gitar veya blues çalmak istiyorsan, bu gamdan kaçışın yok.
Armonik minör gamda, yedinci derece yükseltilerek bir leading note (ana nota yönlendiren ses) oluşturulur; fakat ortadaki küçük üçlü (küçük ters) gamın akışını biraz bozar. Bu yüzden dizilim kulağa pürüzsüz değil, sanki ritmi bölünmüş gibi gelir.
Melodik minörde ise bu problem çözülür: altıncı derece de yükseltilir. Böylece sesler daha akıcı ve melodik bir sırayla dizilir.
Melodik Minör Gamın Yapısı
Melodik minörün temeli, armonik minör gamdır. Onu;
- Temel nota ile üçüncü derece arasındaki küçük üçlü (minör üçlü aralık)
- Altıncı ile yedinci derece arasındaki küçük üçlü
özellikleriyle tanıyabilirsin.
Burada yapacağımız tek değişiklik: altıncı dereceyi yarım ses yükseltmek. Böylece melodik minör gam formülü şu şekilde olur:
- I → II: Tam ses
- II → III: Yarım ses
- III → IV: Tam ses
- IV → V: Tam ses
- V → VI: Tam ses
- VI → VII: Tam ses
- VII → I: Yarım ses
Gördüğün gibi, melodik minör gamın ilk yarısı doğal minör, ikinci yarısı ise majör gam hissi verir.
Bu yapıyı La minör (A minör) üzerine uygularsak notalar şöyle dizilir:
A – B – C – D – E – F♯ – G♯ – A.
Gitarda Melodik Minör Gam Çalışmak
Herhangi bir melodik minör gamı, istediğin bir temel notadan başlayarak tek bir tel üzerinde çalmak istiyorsan şu aralık dizisini aklında tutabilirsin:
2 – 1 – 2 – 2 – 2 – 2 – 1
Eğer majör gamı ve doğal minör gamı rahatça çalabiliyorsan, melodik minör sana fazla zor gelmeyecektir. Burada dikkat etmen gereken nokta, beşinci notayı çaldığında zihinsel olarak majör gam hissine geçmek. Bu değişimi fark ettiğinde, parmakların zaten doğru pozisyonu alacaktır.
Normalde gamlar hem yukarı hem aşağı çalınır; yani oktava ulaştığında, notaları ters sırada çalıp tekrar başlangıç notasına dönersin.
Ancak melodik minör burada istisna:
- Yukarı çıkarken melodik minör şeklinde çalınır.
- Aşağı inerken ise tekrar doğal minör gam olarak çalınır.
Örneğin Mi minör (E minör) üzerinden düşünelim:
E – F♯ – G – A – B – C♯ – D♯ – E (yukarı)
geri dönüşte ise: D – C – B – A – G – F♯ – E (doğal minör iniş).
Gitardaki pozisyonunu görselleştirdiğinde, bu fark daha net anlaşılır.
Gam çalışırken, hangi notaları çalman gerektiğini önce kendi kendine bulmaya çalış. Farklı gamların yapısını biliyorsan, aslında ihtiyacın olan tüm bilgiye sahipsin demektir. Bunu ne kadar sık yaparsan, o kadar hızlı hale gelir ve bir süre sonra fazla düşünmeden çalabileceksin.
Her zaman olduğu gibi, adım adım ilerlemek ve her şeyi bir anda öğrenmeye çalışmamak en iyisidir. Önce tek bir pozisyondan başla, sonra yavaş yavaş diğerlerini ekle. Böylece zamanla gitarının tüm klavyesini öğrenmiş olacaksın.
Gitarada Re (D) Minör Gamları
Gelelim sonunda alıştırmaların cevaplarına:
- Doğal Re Minör: D E F G A B♭ C D
- Harmonik Re Minör: D E F G A B♭ C♯ D
- Melodik Re Minör: D E F G A B C♯ D
Ve işte gitar üzerinde bu gamların çalınabileceği tüm olası pozisyonlar:
Bu yazıyı beğendiniz mi? Puanlayın!
Loading...
