Kaybettiğin bir oyundan, kazandığın bir oyundan çok daha fazlasını öğrenebilirsin. İyi bir oyuncu olabilmek için yüzlerce oyun kaybetmen gerekir.
José Raúl Capablanca
Satranç oynamayı öğrenmek ya da turnuvalarda ve kulüplerde daha iyi oynamak mı istiyorsun? O halde önce temelleri öğrenmelisin, bu da taşların tahtada nasıl hareket ettiğini anlamakla başlar.
Bu yazıda, her satranç oyununun başrolü olan şah taşını yakından tanıyacağız. İlk hamleni yap, saati başlat ve başlayalım. ♟️
Satrancın Kısa Tarihi
Efsaneye göre satranç oyunu, 1500 yıl önce Hindistan’da ortaya çıktı.
Oyunun, devasa sarayında sürekli canı sıkılan Hint Kralı Balhait’in sıkıntısını gidermek için icat edildiği rivayetlerden biridir. Bu kibirli kral, halkına kötü davranırmış ancak can sıkıntısını giderecek bir şey bulan kişiye büyük bir ödül vadetmiş.
Bir gün Sissa ibn Dahir adındaki bilge, krala satranç oyununu göstermiş. Kral oyuna hayran kalmış ve Sissa’ya ne ödül istediğini sormuş. Sissa ise son derece mütevazı bir dilekte bulunmuş: “İlk kareye bir buğday tanesi, ikinciye iki, üçüncüye dört olacak şekilde her karede iki katına çıkan buğdaylar.”
Kral bu isteği önemsiz görmüş ve hemen kabul etmiş. Ancak danışmanları, Sissa’nın talebinin krallığın tüm hasadını tüketeceğini ve kıtlık getireceğini fark etmiş. Çünkü satranç tahtasındaki 64. kareye gelindiğinde tam dokuz kentilyon buğday tanesi gerekiyordu! Toplamda on sekiz kentilyon buğday, yani dünyanın yıllık üretiminin yaklaşık 2000 katı!
Sissa ise krala sadece alçakgönüllülük dersi vermek istemişti. Ödülü reddetmiş ve fırıncı olarak yaşamına devam etmiş. Bu hikâye, kralın satranç taşları gibi halkının da onu korumak için kendilerini feda ettiğini anlamasını sağlamış.
Ayrıca kral, tahtının çevresinde kötü niyetli kişilerin de olabileceğini fark etmiş. O günden sonra Sissa ile dostane satranç oyunları oynamaya devam etmişler.
Elbette, bu sadece bir efsane…
Oyunun Kurallarına Kısa Bir Giriş
Bir satranç tahtası, siyah ve beyaz olmak üzere dönüşümlü dizilmiş 64 kareden oluşur.
Tahta ahşap, taş veya plastik gibi farklı malzemelerden yapılabilir. Hatta bazı yerlerde dev satranç tahtaları üzerinde bile oynanır! ♟️
Satrançta iki oyuncu, tahtanın karşılıklı iki tarafından başlar. Her oyuncunun şu taşları vardır:
Her iki oyuncu da oyuna eşit taşlarla başlar ve unutulmaması gereken bir kural vardır: Her vezir kendi rengindeki karede başlar. Bu düzene başlangıç dizilişi denir ve oyuna her zaman beyaz taşlar başlar.
Yeni başlayanlar için birkaç satranç açılışını öğrenmek çok faydalıdır. Çünkü tıpkı pokerde olduğu gibi, satrançta da kalbinle değil, aklınla oynaman gerekir. ♜
Şah: Satrancın Başrolü 👑
Şah, satranç tahtasındaki en önemli taş olarak kabul edilir, aynı zamanda en savunmasız olandır. Eğer şah bir sonraki hamlede tehdit edilirse ve hiçbir yere kaçamazsa, bu duruma şah mat denir. Mat olan oyuncu oyunu kaybeder.
🎓 Superprof’ta satranç eğitimlerine katılmak için buraya tıklayabilirsin.
Satrançtaki asıl hedef, rakibin şahını mat etmektir. Bu nedenle tüm stratejiler, kendi şahını korumak ve rakibin şahını tehdit etmek üzerine kuruludur.
Şah, yatay, dikey veya çapraz olmak üzere her yönde yalnızca bir kare ilerleyebilir. Ancak, kendi taşlarının bulunduğu karelere veya rakip taşlarının kontrol ettiği karelere hareket edemez.
Şah, kendisini tehdit altına sokacak bir kareye de gidemez (bu duruma şah çekilmesi denir). Yine de, eğer rakibin taşı korunmasızsa, şah onu alabilir ve taş tahtadan çıkarılır.
Şahı Korumak: Rok Nasıl Yapılır? ♜
Satrançta şahı korumanın en etkili yollarından biri rok atmaktır. Bu özel hamle, şahını güvenli bir konuma taşırken aynı zamanda rakibinin ona ulaşmasını da zorlaştırır. Rok, tahtanın iki ucundaki kalelerden biriyle yapılır.
Rokun iki türü vardır:
- Kısa rok (Kingside): Şaha en yakın kale ile yapılır.
- Uzun rok (Queenside): Şahtan en uzaktaki kale ile yapılır.
Her iki durumda da şah, kale yönünde yatay olarak iki kare ilerler; ardından kale, şahın diğer yanındaki kareye yerleştirilir.
Rok nasıl yapılır merak ediyorsanız, rok yapabilmek için dört önemli koşul vardır:
Rokun avantajları:
- Şahı tahtanın kenarına taşıyarak daha güvende olmasını sağlar.
- Kaleyi aktif hale getirir ve oyuna sokar.
Rok, oyunun açılış aşamasında oldukça işe yarar bir hamledir. Ayrıca satrançta aynı anda iki taşın hareket ettiği tek hamledir. Bu yönüyle, hem şahın iki kare ilerleyebildiği hem de kalenin başka bir taşın üzerinden “atlayabildiği” tek durumdur. Başlangıç seviyesindeki oyuncuların da mutlaka öğrenmesi gereken bir taktiktir.
Arka Sıra Matı (Back-rank Checkmate) ⚠️
Şah, oyundaki en savunmasız taştır ve sık sık rakibin saldırılarına maruz kalır. Onu mat olmaktan korumak senin görevin.
Rok yaptıktan sonra, arka sıra (back-rank) ya da koridor matı tehlikesine dikkat etmelisin. Bu durumda, rakibin kalesi şahına arka sıradan mat çeker. Genellikle bu, şahın önündeki piyonların hiç hareket etmemesi ve şahın arkada sıkışıp kalması sonucu gerçekleşir.
Yeni başlayan oyuncular genellikle rok attıktan sonra bu tehdidi hesaba katmazlar. Bu yüzden, arka sıra matını önlemenin yollarını mutlaka öğrenmelisin.
Karşı Karşıya Gelme (Direct Opposition) ♔♚
Oyunun sonuna doğru, bazen sadece birkaç taş tahtada kalır. Bu aşamada “opposition” (karşı karşıya gelme) kavramını anlamak, kazanır pozisyonlar yaratmanda büyük fark yaratır.
Opposition, iki şahın karşılıklı karelerde durduğu durumlardır. Şahlar birbirine yaklaşamaz, bu yüzden oyunculardan biri daha zayıf bir konuma geçmek zorunda kalır.
Normalde şah piyonlarının arkasında saklanır, ama oyun sonlarında çok aktif bir role bürünür. Bu konumları anlamak, oyunu kazanmanı sağlayacak küçük ama kritik hamleleri yapabilmeni sağlar.
♟️ Satrançta bazen en güçlü hamle, yalnızca tek kare ilerlemektir.
Oyun sonlarında şah, kendi piyonlarını desteklemek ya da rakibin piyonlarını durdurmak için son derece güçlü bir taştır.
Satrançta opposition kavramının birkaç farklı türü vardır:
- Yatay opposition: Şahlar aynı sırada karşı karşıya gelir.
- Dikey opposition: Şahlar aynı sütunda karşı karşıyadır.
- Çapraz opposition: Şahlar diyagonal olarak karşı karşıyadır.
- Uzak opposition: Şahlar aynı sıra veya sütundadır, ancak aralarında birkaç kare mesafe vardır.
🕊️ Şimdi sırada zarif ve stratejik bir taş var, fil taşını tanıyalım.
Zugzwang: Mecburi Kayıp Durumu ♟️
Satrançta bir oyuncu, hamle yapmak zorunda kaldığı için konumunu kötüleştiriyorsa, bu duruma zugzwang denir. Zugzwang, Almancada "hareket etme zorunluluğu" anlamına gelir.
Bu durumda oyuncu;
- Taş kaybedebilir,
- Taşını daha kötü bir konuma taşımak zorunda kalabilir,
- Ya da şah tehdidi (şah çekilme riski) altında kalabilir.
Rakibini zugzwang durumuna sokmak, onu isteksizce kötü bir hamle yapmaya zorlamak anlamına gelir, bu da özellikle oyun sonlarında büyük bir avantaj sağlar.
İyi bir feda doğru olan değil, rakibi şaşırtıp karmaşaya itendir.
Rudolph Spielmann
Şahlar söz konusu olduğunda, bu genellikle rakip şahın yalnızca tek bir kareye gidebileceği, savunmasız bir konuma düşmesi anlamına gelir. Satrançta hamle sırası pas geçilemeyeceği için, oyuncu kaçınılmaz olarak kötü hamleyi yapmak zorunda kalır.
Bu aşamada sıklıkla kullanılan bir başka strateji de “triangulation” taktiğidir. Bu yöntemle rakibin şahını zugzwang’a sokabilir, onun savunmasını çökertirken kendi şahını güvenli bir konuma yerleştirebilirsin.
Satrançta ustalaşmak istiyorsan, bu tür taktiksel durumları öğrenmen şarttır.
Daha İyi Bir Satranç Oyuncusu Olmak İçin...♟️
Turnuvalarda oynamayı mı hedefliyorsun?
Ya da belki de özel bir eğitmenle çalışarak satrançta bir üst seviyeye çıkmak istiyorsun?
En iyi oyunculardan ders alarak satranç becerilerini hızla geliştirebilirsin.
- Blitz (hızlı) oyunlarda reflekslerini güçlendirebilir,
- Satranç notasyonunu öğrenebilir,
- Kaybettiğin oyunları berabereye çevirmeyi öğrenebilir,
- Ve tahtanın merkezini kontrol etme becerini geliştirebilirsin.
💻 Hatta bir bilgisayara karşı oynayarak seviyeni test etmeye ne dersin?
Evinde rahatça otururken satranç öğrenmeni sağlayan pek çok harika site var.
Kim bilir, belki de bu satırları okuyan geleceğin bir büyükustasıdır! ♛
Bu yazıyı beğendiniz mi? Puanlayın!
Loading...
