Nobel Ekonomi Ödülü geleneğe daha yeni eklenmiş bir şey olmasına rağmen Nobel ödüllerinin uzun ve şanlı bir geçmişi vardır.
Orijinal beş Nobel Ödülü aşağıdaki alanlarda veriliyordu:
- Kimya
- Edebiyat
- Tıp
- Barış
- Fizik
Öncü İsveçli kimyager Alfred Nobel'in vasiyeti üzerine 1895'te kuruldu. Ödüller için servetinin büyük bir bölümünü bağışladı.
Nobel Ekonomi Ödülü aslında 1968 yılında İsveç merkez bankası Sveriges Riksbank tarafından oluşturuldu.
Orijinal beş Nobel Ödülü ilk olarak 1901'de Stockholm'da, ilk Nobel Ekonomi Ödülü ise 1969'da verildi.
Nobel Ödüllerini veren kurumlar da farklıdır. Fizik, kimya ve ekonomide 1969'dan beri Nobel Ödülleri, merkezi Stockholm'de bulunan bağımsız bir kuruluş olan İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi tarafından verilmesine rağmen diğer üç Nobel Ödülü farklı kuruluşlar tarafından verilmektedir.
Örneğin:
- Nobel Tıp Ödülü İsveç'teki Karolinska Enstitüsü'ndeki Nobel Meclisi tarafından verilir
- Nobel Edebiyat Ödülü İsveç Akademisi tarafından verilir.
- Nobel Barış Ödülü, Norveç Nobel Komitesi tarafından verilir.
Her bir Nobel Ödülü için çeşitli ödül veren kuruluşlar olmasına rağmen bir Nobel Ödülü sahibi olmanın genellikle bir bireyin kariyerinin veya başarılarının zirvesi olarak görüldüğü gerçeği devam etmektedir.
Ekonomi Nobel Ödülü Tarihi
Yukarıda belirtildiği gibi Nobel Ekonomi Ödülü 1968'de ortaya çıktı ve bu nedenle Alfred Nobel tarafından yaratılan orijinal ödüllerden biri değildi.
Bununla birlikte, ekonomi alanında ödül kazananlar diğer Nobel Ödülleri ile aynı anda duyurulur ve her ekonomi Nobel Ödülü sahibi, ödülünü diğerleriyle aynı ödül töreninde alır.
Nobel Ödülleri'nin uzun tarihi boyunca, 1901 ve 2017 yılları arasında ekonomi dâhil altı alanda 585 Nobel Ödülü verildi.
Spesifik olarak, 1969 ile 2017 yılları arasında ekonomide Nobel Ödülü alanların sayısı şöyle:
- 49 ödül
- 79 ödüllü
Belirli bir yılda altı alandan herhangi birinde Nobel Ödülü verilmeyen koşullar da vardır. Mesela hiçbir eserin ödül almaya yetecek kadar önemli olmadığı durumlar. I. Dünya Savaşı ve II. Dünya Savaşı sırasında çeşitli Nobel Ödüllerinin verilmediği birkaç yıl da oldu.
İlginç bir şekilde, belli yıllarda birkaç alanda ödül alan kimse olmamasına rağmen ekonomide Nobel Ödülü verilmeyen hiçbir yıl olmamıştır. Elbette ödülün II. Dünya Savaşı sona erdikten çok sonra verilmeye başlanmış olması da bunun sebeplerindendir.
Nobel Ekonomi Ödülü Sahipleri
1969'da Nobel Ekonomi Ödülü'nün ilk sahipleri, ekonometri üzerine teorik araştırmaları nedeniyle Norveç'ten Ragnar Frisch ve Hollanda'dan Jan Tinbergen oldu.
İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi, 2021 Nobel Ekonomi Ödülü'nün ekonomistler David Card, Joshua Angrist ve Guido Imbens'e verildiğini duyurmuştu. Bakalım bu yıl kim alacak?
Nobel Ödülü sahipleri, yıldan yıla değişebilen bir para ödülü ile birlikte altın madalya alırlar.
Son yıllarda Nobel Ekonomi Ödülü'nü alan diğer kişileri inceleyelim:
- 2016: Oliver Hart, Bengst Holmström: Sözleşme teorisine katkıları için
- 2017: Richard Thaler: Davranışsal iktisata katkıları için
- 2018: William Nordhaus: İklim değişikliğini uzun vadeli makroekonomik analize entegre ettiği için
Paul Romer: Teknolojik yenilikleri uzun vadeli makroekonomik analize entegre ettiği için - 2019: Ether Duflo, Anbhijit Banarjee, Michael Kremer: Yoksulluğa ilişkin deneysel çalışmaları için
- 2020: Paul Milgrom, Robert B. Wilson
- 2021: Joshua Angrist, David Card, Guido Imbens
Yıllar boyunca ekonomi teorileri nedeniyle Nobel Ekonomi Ödülü'ne layık görülen birçok ünlü ekonomist oldu. Ödülü alan en ünlü ekonomistlerden bazıları şunlardır:
- Milton Friedman, diğer katkılarının yanı sıra tüketim analizi ve para tarihi alanlarındaki çalışmaları için;
- Elinor Ostrom, ekonomik yönetişim analizi için;
- Joseph Stiglitz, asimetrik bilgi içeren piyasalardaki çalışmaları için;
- John Nash, işbirlikçi olmayan oyunlar teorisindeki çalışmaları için.
Elbette, ödülün sahibi olmak için aslında Stiglitz veya Friedman gibi bir ekonomist olmanız gerekmiyor.
Kayda değer istisnalar arasında, meslektaşı Amos Tversky ile birlikte özellikle beklenti teorisi gibi fikirlerin geliştirilmesi yoluyla davranışsal ekonomi alanına çok katkıda bulunan İsrailli-Amerikalı bir psikolog olan Daniel Kahneman gibi isimler de yer alıyor.
Kahneman 2002'de Nobel Ekonomi Ödülü'nü almasına rağmen Amos Tversky 1996'da ne yazık ki vefat ettiği ve ödül ölümünden sonra verilmediği için ödülü alamadı.
Bu alanda ekonomist olmayan birine Nobel Ödülü vermek biraz tartışmalı bir olaymış gibi görünse de Nobel Ekonomi Ödülü'nü çevreleyen birçok başka tartışma var.
Örneğin bazıları, Alfred Nobel'in vasiyetinde ana hatlarıyla belirttiği alanlardan biri olmadığı için Nobel Ekonomi Ödülü'nün bir Nobel Ödülü olmaması gerektiğini savunuyor.
Hatta 1974'te Gunnar Myrdal ile birlikte Nobel Ekonomi Ödülü'nü kazanan Friedrich August von Hayek, ödülü aldıktan sonra yaptığı konuşmada şu duyuruyu yaptı:
“[…] İktisat alanında bir Nobel Ödülü oluşturup oluşturmama konusunda bana danışılsaydı kesinlikle buna karşı tavsiyede bulunurdum.”
Nobel Ekonomi Ödülü'nün verilmesi konusundaki düşünceleriniz ne olursa olsun, gerçek şu ki birçok ekonomist için ödülü almak akademik başarının zirvesi olabilir ve bu, yalnızca seçkin bir kaç kişinin elde ettiği, çok saygı duyulan bir ödüldür.
Ek olarak, ekonomi düşünce tarzınıza veya günümüzün ekonomik sorunlarının ne olduğuna inandığınıza bakılmaksızın araştırmanızın kalite standartlarını karşılaması koşuluyla potansiyel olarak Nobel Ödülü'ne aday gösterilebilirsiniz ancak şunu da belirtmek gerekir ki, seçim kriterleri oldukça titizdir.
Ekonomi Nobel Ödülü'nü Takip Edelim
Genellikle yılın Nobel Ödülü sahipleri her yıl ekim ayında açıklanır ve tören, Alfred Nobel'in ölüm yıl dönümü olduğu için 10 Aralık'ta yapılır.
Nobel Ekonomi Ödülü'nü kazananlar, aşağıdakiler de dâhil olmak üzere ekonomide çok çeşitli alanlardaki çalışmaları nedeniyle çok övgü topladı:
- Makroekonomi
- Davranışsal ekonomi
- Oyun teorisi
Makroekonomi, bugüne kadar alanında dokuzdan fazla ödülle Nobel Ödülü kazananlar söz konusu olduğunda özellikle başarılı bir alan olmuştur. Ek olarak, prestijli bir ekonomi bölümüne sahip olan Chicago Üniversitesi, birçok meslektaşının da Nobel Ekonomi Ödülü'nü aldığını görmüştür.
Ekonominin çok fazla alanı ve alt kümesi olduğundan tek tek hepsinin üzerinde durmak zor olabilir.
Bununla birlikte, hem genel haber yayınlarında hem de uzmanlaşmış ekonomi dergilerinde en son ekonomi haberlerini ve eğilimlerini takip ederseniz o zaman belirli bir yılda hangi konuların üzerinde durulduğu ve belki de ödülün gelecek yıllarda kime verilebileceği konusunda bir fikir geliştirebilirsiniz.
Ekonomideki gelişmelerden haberdar olabileceğiniz pek çok yer var. Ancak başlamak için en harika yer, aşağıdakiler gibi birkaç haber sitesini düzenli olarak okumaktır:
- The Financial Times
- Ekonomist
- Reuters
- BBC haberleri
Bu tür yayınları düzenli olarak okursanız güncel ekonomik konular ve eğilimler hakkında hızla yeni fikirler edinirsiniz, bu da ekonomi çalışmalarınızda size büyük fayda sağlayacaktır.
Daha kısa şeyler okumayı tercih ediyorsanız ekonomi bloglarını okuyabilirsiniz. İnternette okuması çok uzun sürmeyen, bilgilendirici ve eğlenceli birçok ekonomi blogu var.
Alternatif olarak, finansal ekonomi veya uluslararası ekonomi gibi ekonomi alanlarına ışık tutan en son bilgileri ve çalışmaları öğrenmek için ekonomi podcast yayınlarını dinleyebilirsiniz. Podcast yayınlarına ulaşmak artık çok daha kolay. Google'a okumak veya dinlemek istediğiniz blog veya podcast türlerini yazarsanız ilgi alanlarınıza uygun kaynakları hızla bulabilirsiniz. Spotify ve Apple Music'te de ilginizi çekebilecek podcast yayınları mevcut.
Ekonomi bilginizi güncel tutma konusunda yardıma ihtiyaç duyuyorsanız veya genel olarak sınıfta ya da üniversitede daha başarılı olmada zorlanıyorsanız Superprof'tan bir ekonomi öğretmeniyle anlaşarak çalışmalarınızda size yardımcı olmasını sağlayabilirsiniz.
Superprof'un ekonomi öğretmenleri, matematik ve istatistikten işletme ve ekonomiye kadar çok çeşitli konularda uzmanlaşmıştır. İster bire bir eğitimi ister küçük gruplar hâlinde düzenlenen dersleri tercih edin, Superprof'ta mümkün olan en iyi sonuçları almanıza ve derslerinize ve ders materyallerinize olan ilginizi arttırmanıza yardımcı olacak bir ekonomi öğretmeni bulacaksınız!
Bu yazıyı beğendiniz mi? Puanlayın!
Loading...
