Ekonominin gerçekten bir bilim olarak kabul edilip edilemeyeceği çok tartışıldı. Bu argüman uzun süredir gündemde olmasına rağmen, 2013 yılında üç ekonomistin Nobel Ekonomi Ödülü'nü almasıyla gerilim zirveye ulaştı.
Bu haber pek kutuplaştırıcı görünmese de birçok kişinin ödüllere şüpheli yaklaşmasının sebebi, bu ödülü alan iki ekonomistin birbiriyle doğrudan çelişen görüşlere sahip olmasıydı: Robert Shiller ve Eugene Fama.
Fizik veya kimya gibi bir bilimin amacının genellikle tek bir ilke veya hakikat arayışı olduğu düşünüldüğünde bu tür kuralların ekonomi alanında geçerli olmadığı ve bir iktisatçının diğeriyle her zaman aynı fikirde olmayabileceği ortaya çıktı.
Söz konusu Nobel Ödülü'nün üzerinden geçen yıllar içinde bu tartışma sonuçlandı mı? Ne yazık ki cevap kısaca hayır. Her iki tarafta da tartışmalar yaygın olsa da jüri, ekonominin bir bilim mi, bir sosyal bilim olarak mı sınıflandırılması gerektiği veya hiç bilim olmadığı konusunda kararsız görünüyor.
Aşağıda ekonominin bir bilim olarak ele alınmasının neden bu kadar zor olduğunu belirleyen temel konulara bakacağız. Dahası, bu argümanların ekonomiye bir konu olarak bakış açımızı temelden değiştirmemesi gerektiğini de ana hatlarıyla açıklayacağız çünkü ekonomi hâlâ davranışlarımızı daha iyi anlamamıza yardımcı olabilecek çok önemli bir alan olmaya devam ediyor.
Ekonomi Bir Bilim midir?
Doğa bilimi, Merriam-Webster sözlüğünde şu şekilde tanımlanıyor:
"madde, enerji ve bunların karşılıklı ilişkileri ve dönüşümleri veya nesnel olarak ölçülebilir fenomenlerle ilgilenen bilimlerden (fizik, kimya veya biyoloji gibi) herhangi biri."
Hukuk veya siyaset gibi sosyal bilimler söz konusu olduğunda Merriam-Webster sözlüğü sosyal bilimi şu şekilde tanımlıyor:
"İnsan toplumunun kurumları ve işleyişi ile ve toplumun üyeleri olarak bireylerin kişilerarası ilişkileri ile ilgilenen bir bilim dalı"
Sözlük tanımları, Nobel Ekonomi Ödülü'nün tam adının aslında Nobel İktisadi Bilimleri Anma Ödülü olmasına rağmen ekonominin sosyal bilimler alanıyla doğa bilimlerinden çok daha fazla ilgili olacağı varsayımını destekliyor gibi görünüyor.
İnsanların ekonomiyi bir sosyal bilim olarak görmelerinin birkaç nedeni var.
Objektiflik ve Politika
Ekonomistlerin zorlandığı şey, verileri incelerken objektif olmanın zor olabilmesidir. “Pozitif” bilimlerin aksine, bir ekonomik modelde genellikle ekonomik analizinizi dayandırdığınız bir kontrol testi olmaz.
Ayrıca bir ekonomik model veya ekonomik deney tarafından üretilen sonuçlar, aşağıdakilere bağlı olarak bireysel yorumlamaya tabi olabilir:
- ekonomistin dikkatini sonuçların hangi yönüne verdiği
- bir ekonomistin bir sonuca varmak için kullandığı metodoloji
- bir ekonomistin verilerini incelerken ekonomik analizi nasıl uyguladığı
Pek çok iktisatçının fikirlerinin, modellerinin ve yaklaşımlarının; siyasi inançları veya zamanın siyasi yönetimi ve ekonomiye ve mevcut ekonomik sorunlara yaklaşımları tarafından büyük ölçüde şekillendirilebileceği gerçeği nesnellikle yakından bağlantılıdır.
Ekonomik modeller ve sistemlerdeki bu doğal ön yargı, belki de belirsizlik göz önüne alındığında, bazı insanlar ekonominin tam anlamıyla bir bilim olmadığını ve asla olmayacağını iddia ediyor.
Deneylerin Sınırlamaları
Ekonominin bir doğa bilimi olarak sınıflandırılmasına karşı ileri sürülen bir başka argüman, fizikçiler, biyologlar ve benzerlerinin bir hipotezi test etmek için kontrollü deneyler kurabilmelerine ve bunlardan bir sonuç çıkarılabilecek somut sonuçlar üreten bir hipotezi test edebilmelerine rağmen aynı şeyin aynı sonuçları verebileceği ancak ekonomide böyle bir şeyin mümkün olmamasıdır.
Ekonomi özünde insan davranışının ve bunun ekonomiyi nasıl etkilediğinin incelenmesidir. İnsan davranışı, örneğin bir atomun davranışı veya özellikleri kadar somut değildir ve bireyler bir anda dinamik bir şekilde fikirlerini değiştirebildikleri için insan davranışı tahmin edilemez olabilir.
Bu nedenle ekonomik deneyleri kontrollü bir ortamda yürütmek imkânsız olmasa da zordur ve tüm insan davranışları ve karar verme süreci için geçerli bir kural üretemezler. Bu nedenle ekonomik araştırmalar, bireylerin veya bir ekonominin belirli koşullar altında nasıl performans göstereceğine dair bilgi verebilecek bir “en iyi tahmin” sonucu üretir.
Ancak bu, iktisat deneylerinin değersiz olduğu veya bir iktisat teorisinin herhangi bir sayısal öğesinin bir işe yaramadığı anlamına gelmez. Bugün ekonominin iç işleyişini anlamayabilmek için ekonomik konular üzerine araştırmalarında matematik ve istatistiğin bir kombinasyonunu kullanan birçok ekonomist var.
Bu alan ekonometri olarak bilinir.
İktisat Bir Sosyal Bilim midir?
Yukarıda belirtildiği gibi pek çok insan ekonominin kimya bilimleri ve benzer bilimlerden ziyade sosyal bilimlere daha uygun olduğunu iddia eder.
Ancak bu genel sonucu ekonominin tüm alanlarına uygulamak adil olur mu? Birden fazla ekonomi dalı vardır ve ekonomi, aşağıdakiler de dâhil olmak üzere birçok farklı alandan oluşur:
- Uluslararası Ekonomi
- Çevresel Ekonomi
- Finansal Ekonomi
Üstelik ekonomiyi iki alana ayırabiliriz. Bir tarafta ekonomiye bir bütün olarak bakan makroekonomi alanı var. Öte yandan, insan davranışını birey düzeyinde ve bunun daha geniş ekonomi üzerindeki etkisini inceleyen mikroekonomi var.
Ekonominin bir bilim olmasına karşı getirilen teorik argümanların çoğu da aslında mikroekonomiden ziyade makroekonomi alanına odaklanma eğilimindedir.
Bunun nedeni, makroekonomiyi doğası gereği derin bir düzeyde kavramanın çok daha zor olmasıdır. Bunun nedeni ise toplu hâldeki gelişmeleri ve bunların sonuçlarını gözlemleme, test etme ve yorumlamada zorluklar olmasıdır.
Gerçekten de Keynescilikten parasalcılığa kadar birçok makroekonomik teori, bir üniversitede lisans öğrencisinin bir derste sıklıkla duyacağı gibi bir ekonominin istikrar veya zenginlik yaratma için neye ihtiyacı olduğuna dair çelişkili teoriler sunar.
Öte yandan mikroekonominin tekrarlanabilir ve gözlemlenebilir ekonomik eğilimler ve sonuçlar üretecek şekilde test edilmesi çok daha kolaydır.
İktisat Bilimini Anlamak
Ekonominin gerçekten bir bilim olarak kabul edilip edilemeyeceği konusunda yıllardır ileri geri tartışmalar olmasına rağmen cevap şudur: Bu gerçekten önemli mi?
Ekonomiyi incelemenin önemi, onun bir bilim, sosyal bilim olarak sınıflandırmasıyla ya da kesinlikle bir bilim olarak sınıflandırılmamasıyla hiçbir şekilde azalmaz.
Ekonomi özünde bireylerin nasıl davrandığını ve birbirleriyle nasıl etkileşime girdiğini ve davranışsal tuhaflıklarımızın kaynaklarımızı paylaşma şeklimize nasıl karar verdiğimizi nasıl gösterebileceğini inceler.
İnsan durumunu ve gerçekte ne kadar rasyonel olduğumuzu anlayabilmek, ekonominin temel bir parçasıdır ve insanların önceden tahmin edilemez doğası nedeniyle, ekonominin kendisine bir bilim denemeyeceği doğru olabilir.
Ancak bu matematiksel, istatistiksel veya başka türlü ekonomik modellerin, teorilerin ve çalışmaların yararlı olmadığı anlamına gelmez.
Bu tür çalışmaların geleceği gören bir kristal küre görevi görebilecek veya 2008'deki gibi bir finansal krizi öngörebilecek sonuçlar üretmesi pek olası olmasa da ekonomi bize şunu söyleyebilir:
- yerel veya küresel ekonomimizin ne kadar iyi performans gösterdiği
- bir ekonominin bir enflasyon veya deflasyon dönemiyle karşı karşıya olup olmadığı
- ekonomik büyümeyi nasıl artırabileceğimizi ya da en azından onu nasıl koruyabileceğimizi
Bu anlamda ekonomi, akademik bir disiplin olarak önemini korumaktadır ve geniş çapta saygı duyulan bir çalışma alanıdır.
Okulda veya üniversitede ekonomi okumak istiyorsanız veya ekonominin bilim olup olmadığı konusundaki tartışmalar hakkında daha fazla bilgi edinmek istiyorsanız ekonomi dersleri almak için her zaman bir Superprof öğretmeni tutabilirsiniz.
Superprof, online ve yüz yüze eğitim hizmetleriyle size ekonominin tüm yönlerini öğretebilecek bir dizi deneyimli ve nitelikli öğretmenler sunar.
Örneğin, bir Superprof ekonomi öğretmeni size şunları öğretebilir:
- mikroekonomi ve makroekonomi gibi ekonomik terimler
- arz ve talep kanunları
- iş döngüsü ve makroekonomik teori ile ilişkisi
- davranışsal ekonomiden Milton Friedman'ın ekonomik teorilerine ve parasalcılığa kadar belirli ekonomik düşünce tarzları
Superprof'ta bir öğretmen bulmak kolay olabilir. Tek yapmanız gereken şehrinizi arama çubuğuna girmek. Böylece hemen çevrenizdeki en iyi ekonomik öğretmenlerle eşleştirileceksiniz!
Bu yazıyı beğendiniz mi? Puanlayın!
Loading...
