İletişim kurarken kullandığımız cümlelerin açık, anlaşılır, gereksiz unsurlardan uzak, çelişkilerden arındırılmış ve dil bilgisi kurallarına uygun olması gerekir. Bu nitelikleri taşımayan cümleler, anlatım bozukluğu olarak değerlendirilir. Anlatım bozukluğu olan cümleler, okuyan veya dinleyen kişide farklı anlamlara veya yorumlara yol açabilir. Bu durum, iletişimin sağlıklı bir şekilde kurulmasını engeller.
Doğru, anlaşılır, duru ve yalın bir cümlede her sözcük ve ek, anlamlıdır. Cümle gereksiz sözcüklerden arındırıldığında, eksiklikler ve mantık hataları giderildiğinde, dil bilgisi kurallarına uyulduğunda anlamın açıklığı artar ve iletişim daha güçlü bir şekilde sağlanır. Anlatım bozuklukları, bir yazının veya konuşmanın anlamını bozan veya anlaşılmasını güçleştiren dilsel yanlışlıklardır. Anlatım bozuklukları, cümlenin yapısını, anlamını veya anlam akışını etkileyebilir.
Online türkçe özel ders seçeneklerin burada!
Anlatım bozuklukları, çeşitli nedenlerden kaynaklanabilir. Bu nedenlerden bazıları şunlardır:
Dil bilgisi bilgisi eksikliği: Dil bilgisi bilgisi eksikliği, anlatım bozukluklarının en yaygın nedenlerinden biridir. Cümlenin öğelerinin eksik veya fazla kullanılması, öğeler arasında uyumsuzluk olması, fiilimsilerin yanlış kullanılması gibi anlatım bozuklukları, dil bilgisi bilgisi eksikliğinden kaynaklanabilir.
Yazılı ve sözlü anlatım becerilerinin yetersizliği: Yazılı ve sözlü anlatım becerileri yetersiz olan kişiler, anlatım bozuklukları yapmaya daha yatkındır. Bu kişiler, cümleleri düzgün kurmakta, anlamları doğru aktarmakta ve dil bilgisi kurallarını doğru kullanmakta zorlanırlar.
Dikkatsizlik: Dikkatsizlik, anlatım bozukluklarının bir diğer nedenidir. Cümleleri aceleyle yazmak veya konuşmak, anlatım bozukluklarına neden olabilir.
Dil bilgisi kurallarını yanlış yorumlamak: Dil bilgisi kurallarını yanlış yorumlamak da anlatım bozukluklarına neden olabilir.
Anlatım bozukluklarını önlemek için, dil bilgisi bilgisini geliştirmek, yazılı ve sözlü anlatım becerilerini geliştirmek ve dikkatli olmak gerekir.
Gereksiz Sözcük Kullanılması
Anlaşılır ve etkili bir cümle, gereksiz sözcüklerden arındırılmış olmalıdır. Cümlede gereksiz sözcük kullanılması, anlatım bozukluğuna neden olur. Cümlede düşünceyi açıkça ifade etmeyen sözcükler gereksizdir. Bu tür sözcükler, cümleden çıkarılmalıdır. Cümleden çıkarılan sözcük, cümlenin anlamını ve anlatımını bozmuyorsa, o sözcük gereksizdir. Aksi takdirde, sözcük gereklidir.
Eş Anlamlı Sözcüklerin Bir Arada Kullanılması
Bu tür anlatım bozuklukları aynı anlama gelen sözcüklerin veya söz gruplarının aynı cümle içerisinde kullanılmasıyla oluşur.
Anlamca Birbirini Kapsayan (İçeren) Sözcüklerin Bir Arada Kullanılması
Bazen cümlede anlamca birbirini kapsayan sözcükler kullanılır. Bu, anlatım bozukluğuna yol açabilir. Çünkü bir sözcüğün ifade ettiği anlam, diğer sözcük içinde zaten vardır.
Anlamca Çelişen Sözcüklerin Kullanılması
İyi bir cümle, tek bir anlam ifade etmelidir. Aksi takdirde, cümlede çelişki oluşur. Cümledeki açıklık, anlamın kolayca anlaşılması demektir. Anlamca birbiriyle uyuşmayan sözcüklerin bir arada kullanılması, cümlede çelişkili ifadenin doğmasına neden olur.
Sözcüğün Yanlış Anlamda Kullanılması
Sözcükleri doğru anlamak önemlidir. Aksi takdirde, anlatmak istediğimiz şey farklı anlaşılabilir. Bu nedenle, düşüncelerimizi ifade ederken doğru sözcükleri kullanmalıyız. Aksi takdirde, düşüncelerimizi iyi aktaramayız ve yanlış anlaşılabiliriz.
Türkçe dersi için özel ders seçeneklerine göz atmak istersen bağlantıya tıklayabilirsin!
Sözcüğün Yanlış Yerde Kullanılması
Cümledeki sözcüklerin yerinde kullanılmaması, söylenmek istenenin karşıtı bir anlamın ortaya çıkmasına ya da cümlenin anlaşılmamasına yol açar.
Deyimin Yanlış Anlamda Kullanılması
Deyimler, dilin ifade gücünü ve zenginliğini artıran kalıplaşmış sözlerdir. Deyimler, her zaman aynı anlamda kullanılır. Deyimin kalıplaşmış anlamını bilmeden kullanmak, anlatım bozukluğuna yol açar.
Anlam Belirsizliği
Kişilerden veya onlarla ilgili durumlardan bahsederken, o kişilerin yerini tutan zamirleri kullanmak önemlidir. Aksi takdirde, cümlede kişi bakımından bir belirsizlik ortaya çıkar. Bu belirsizlik, cümlenin anlamını değiştirebilir veya okuyucunun yanlış anlamasına neden olabilir. Anlam belirsizliği, cümlede sözünü ettiğimiz kişinin yerini tutacak zamiri kullanmadığımızda ortaya çıkar. Anlam belirsizliğini gidermek için cümlede sözünü ettiğimiz kişinin yerini tutacak zamiri mutlaka kullanmalıyız. Bu, cümlenin anlamını açık ve net hale getirerek okuyucunun yanlış anlama riskini azaltır.
Mantık ve Sıralama Yanlışlığı (Hatası)
Cümlede verilen kavramların önem sırasının karıştırılması ya da cümlenin mantık açısından yanlış oluşturulması sonucunda ortaya çıkan anlatım bozukluklarıdır. Yapısal anlatım bozuklukları gibi yaygındır.
Öge Eksikliği
Cümlede olması gereken bir öğenin bulunmaması, cümlenin anlamını bozar. Cümlenin temel öğeleri özne ve yüklemdir. Bu öğelerin eksikliği anlatım bozukluğuna yol açar. Öğe eksikliği, sıralı ve bağlı cümlelerde görülür. Bu tür cümlelerde, ortak kullanılan öğelerin yükleme bağlanmaması sonucunda anlatım bozukluğu oluşur.
Tamlama Yanlışları
Tamlamaların doğru kurulmaması, anlatım bozukluğuna yol açabilir. Bu tür bozukluklardan biri de ad ve sıfatların aynı tamlanana bağlanması sonucu oluşur. Ad ve sıfatların aynı tamlanana bağlanması, cümlenin anlamını karıştırabilir veya yanlış anlamalara yol açabilir. Bu nedenle, isimlerle sıfatların aynı tamlanana bağlandığı kullanımlara dikkat etmek gerekir.
Tamlama yanlışları konusuna daha iyi hakim olabilmek için YouTube videolarından da yararlanabileceğinizi unutmayın!
Yüklem Eksikliği
Sıralı ve bağlı cümlelerde iki cümlenin bir yükleme bağlanması sonucu anlatım bozukluğu meydana gelir. Yüklem eksikliği, bazen ikinci bir eylemin kullanılmaması ya da ek eylemin ortak kullanılması ile oluşur.
Noktalama Eksikliğinden Kaynaklanan Anlatım Bozuklukları
Noktalama işaretlerinin cümlede yerli yerinde kullanılmaması, yanlış, eksik veya gereksiz kullanılması anlam belirsizliğine neden olur. Genelde virgülün yanlış kullanılması veya eksik olması bu hatalara yol açar.
Anlamsal anlatım bozuklukları ile ilgili de makalemiz var!
Tümleç Eksikliği
Tümleç eksikliğinden kaynaklanan anlatım bozukluğu, cümlede bulunması gereken bir tümlecin eksik olmasından kaynaklanır. Tümleç, yüklemin anlamını tamamlayan ve cümlenin yapısını oluşturan öğelerdir. Tümleç eksikliği, cümlenin anlamını eksik veya yanlış anlamalara yol açabilir. Tümleç eksikliği, aşağıdaki şekillerde görülebilir:
Nesne eksikliği: Cümlede yüklemin anlamının tamamlanabilmesi için nesnenin bulunması gerekir. Nesne eksikliği olan cümleler, yüklemin neyi etkilediğini veya ne yaptığını açıkça belirtmez.
Dolaylı tümleç eksikliği: Cümlede yüklemin anlamının tamamlanabilmesi için dolaylı tümlecin bulunması gerekir. Dolaylı tümleç eksikliği olan cümleler, yüklemin neyi, kimi, nerede, ne zaman, nasıl etkilediğini veya ne yaptığını açıkça belirtmez.
Zarf tümleci eksikliği: Cümlede yüklemin anlamını tamamlayabilmek için zarf tümlecin bulunması gerekir. Zarf tümleç eksikliği olan cümleler, yüklemin nasıl, ne zaman, nerede, niçin, nasıl yapıldığını açıkça belirtmez.
Tümleç eksikliği, cümlenin anlamını eksik veya yanlış anlamalara yol açabileceğinden, anlatım bozukluğu olarak kabul edilir. Bu tür bozuklukları gidermek için, cümlede bulunması gereken tümlecin eklenmelidir. Tümleç eksikliğini gidermek için yapılabilecek bazı uygulamalar şunlardır:
- Cümledeki yüklemin neyi etkilediğini veya ne yaptığını düşünmek gerekir.
- Cümledeki yükleme hangi tümlecin bağlanabileceğini belirlemek gerekir.
- Cümleye eksik olan tümleci eklemek gerekir.
Özetlemek gerekirse anlatım bozukluklarına neden olan hatalara hem günlük konuşma dilimizde hem de yazılı materyallerde dikkat etmeliyiz.
Peki anlatım bozukluklarından kaçınmak için ne yapmalıyız?
Anlatım bozukluklarını içeren cümle örnekleri üzerinde çalışmalıyız. Anlatım bozukluklarını içeren cümle örnekleri üzerinde çalışmamız, bu bozuklukların nasıl giderileceğini anlamamıza yardımcı olur. Yazılı ve sözlü anlatımımızda anlatım bozukluklarına dikkat etmeliyiz. Anlatım bozukluklarını daha iyi anlamak ve üstesinden gelmek için yapabileceğimiz en iyi ve en kolay çözümlerden bazıları şunlardır:
- Anlatım bozuklukları ile ilgili kitaplar ve makaleler okumalıyız.
- Anlatım bozuklukları ile ilgili testler çözmeliyiz.
- Anlatım bozuklukları içeren metinleri analiz etmeliyiz.
- Anlatım bozuklukları içeren cümleleri düzeltme alıştırmaları yapmalıyız.
Anlatım bozuklukları, Türkçenin en önemli sorunlarından biridir. Anlatım bozukluklarını iyi anlamak ve üstesinden gelmek, etkili bir iletişim kurmak için de oldukça önemlidir. Anlatım bozukluklarının oluşmasında genellikle sözcüklerin yanlış kullanılması, cümlelerin yanlış kurulması ve dil bilgisi kurallarının ihlal edilmesi gibi hatalar rol oynadığını göstermiş olduk.
Bahsettiğimiz sebeplere ait detaylı örnekler görmek isterseniz anlatım bozuklukları üzerine yazdığımız diğer makalelerimize göz atabilirsiniz.
Kolay gelsin...
Bu yazıyı beğendiniz mi? Puanlayın!
Loading...
