Sadece gitarı seyrederek çalmayı öğrenen daha Dünya'ya gelmedi.
İstanbul Ekonomi Araştırma’nın 2024 verilerine göre, Türkiye’de müzik dinleyenlerin %93’ü her gün en az yarım saat müzik dinliyor. Müzik hayatımızda bu kadar yer kaplarken, ne yazık ki herkes bir enstrüman çalmayı denemiyor.
Ama şunu unutmamak gerek: Sadece dinleyerek müzisyen olunmaz. Akorlar, pentatonik gamlar, bending teknikleri ya da basit bir Do majör dizisi… Hepsi pratikle öğreniliyor.
Hazırsan şimdi birlikte “majör dizi” nedir, ne işe yarar buna bakalım.
Eğer gitarla ilgili daha fazlasını öğrenmek istersen, farklı gamları anlattığımız diğer yazılarımıza da göz atabilirsiniz!
Gitar Üzerinde Majör Dizi Nedir?
Daha önce hiç müzik yapmamış olsan bile, majör diziyi aslında tanıyorsun, belki farkında bile değilsin! Peki majör ne demek? Majör dizisi ne anlama geliyor?
Bir dizi (ya da gam), belirli aralıklarla sıralanmış notalardan oluşur. Muhtemelen okul yıllarında “Do Re Mi Fa Sol La Si Do” diye şarkı söylemişsindir. İşte bu, bir majör dizi örneğidir.
Piyanoda siyah ve beyaz tuşlar belirli bir düzenle sıralanır. Bir tuştan yanındaki tuşa geçtiğinde, ses yarım ton yükselir. Sadece beyaz tuşları çalarsan, Do Majör dizisini elde edersin.
Bu dizinin sahip olduğu yapı, aslında tüm majör dizilere uygulanabilir. Yani bu sistemi bir kez kavradığında, her ton için ayrı ayrı dizi ezberlemene gerek kalmaz çünkü hepsi aynı matematiksel mantıkla ilerler.
Majör Dizi Hangi Yapıya Sahiptir?
Majör gam, yedi farklı notadan oluşur. Sekizinci nota ise başa dönen, yani bir oktav yukarısındaki aynı notadır.
Bu notalar arasındaki mesafeye “aralık” (interval) denir ve bu aralıklar yarım ton ya da tam ton olabilir. Yine piyanoyu örnek alacak olursak: yan yana duran iki tuş arasındaki fark yarım tondur. Arada bir tuş atlanıyorsa, bu iki nota arasında bir tam ton vardır.
Majör dizideki yarım ve tam ton sıralaması şu şekildedir:
- I – II: Tam ton
- II – III: Tam ton
- III – IV: Yarım ton
- IV – V: Tam ton
- V – VI: Tam ton
- VI – VII: Tam ton
- VII – I (oktav): Yarım ton
Yani majör gamının yapılış şekli 2 tam 1 yarım 3 tam 1 yarım ton şeklindedir.
Piyanoda Do Majör dizisini çaldığında, bu yarım ton geçişlerini siyah tuş olmayan kısımlarda net bir şekilde görebilirsin.
Gitarda ise bu yapı biraz daha farklı görünür. C (Do) Majör dizisini doğrudan gözlemleyemezsin; ama gitarın perde yapısı (fret board), dizileri öğrenmek için aslında oldukça pratiktir. Çünkü gitarda yan yana iki perde (fret) her zaman bir yarım ton anlamına gelir.
Eğer gitarda majör dizileri öğrenmek istiyorsan, yapıyı aklında şöyle tutabilirsin: 2 – 2 – 1 – 2 – 2 – 2 – 1.
Bu, hangi notadan başlarsan başla, bir sonraki nota için bir mi yoksa iki mi perde ilerlemen gerektiğini sana söyler.
Yani başlangıç notan ne olursa olsun, bu yapıyı takip ettiğinde her zaman bir majör dizi elde edersin.
Arıza, müzikte ses değiştirici işaretlere verilen isimdir.
Bemol (♭): Yanına geldiği notayı yarım ses pesleştiren (kalınlaştıran) işarettir.
Diyez (♯): Yanına geldiği notayı yarım ses tizleştiren (incelten) işarettir.
Nota olarak yazıldığında, Do Majör dizisi şu notalardan oluşur: C – D – E – F – G – A – B – C (yani hiçbir arıza (diyez ♯ veya bemol ♭) işareti olmayan notalar).
Başka bir notadan başladığında ise, majör diziyi korumak için bazı notalara diyez (♯) veya bemol (♭) eklemen gerekir. Böylece 2 tam 1 yarım 3 tam 1 yarım ton ilerleyişi korunabilir.
Müzik teorisinde diziler, genellikle başlangıç notasına (tonik) göre aralıklarla ifade edilir:
- Büyük İkili (Major Second)
- Büyük Üçlü (Major Third)
- Tam Dörtlü (Perfect Fourth)
- Tam Beşli (Perfect Fifth)
- Büyük Altılı (Major Sixth)
- Büyük Yedili (Major Seventh)
- Tam Sekizli / Oktav (Perfect Octave)
Majör diziyi diğer dizilerden ayıran en önemli özellik, birinci nota ile üçüncü nota arasındaki mesafenin 4 yarım ton (yani bir büyük üçlü) olmasıdır.
Gitara sıfırdan başlıyorsan veya tekniğini geliştirmek istiyorsan, bulunduğun şehirde ya da online olarak seni yönlendirecek bir gitar eğitmeniyle çalışmak öğrenme sürecini hızlandırır. Superprof'taki eğitmenlerden yararlanarak sana yakın gitar eğitmenlerini bulabilirsin!
Majör Dizide Hangi Notalar Yer Alır?
Gitar öğrenmeye başladığında, muhtemelen ilk olarak majör tonda melodiler ve akorlar çalacaksın. Ardından kısa sürede minör tonlarla da tanışacaksın. Zamanla, özellikle blues çalarken, mixolydian ya da pentatonik gam gibi farklı gam çeşitleri de repertuvarına eklenecek.
Peki, az önce öğrendiğimiz yapıyı (2–2–1–2–2–2–1 yani 2 tam 1 yarım 3 tam 1 yarım) C dışında başka bir nota üzerine uygularsak ne olur? Bu durumda, dizinin aralıklarını koruyabilmek için bazı notalara diyez (♯) ya da bemol (♭), yani arıza ekleriz. Piyanoda bu noktada siyah tuşlar devreye girer.
Daha net görebilmen için tüm majör diziler şu şekilde:
- Do Majör (C): C – D – E – F – G – A – B – C
- Re♭ Majör (D♭): D♭ – E♭ – F – G♭ – A♭ – B♭ – C – D♭
- Re Majör (D): D – E – F♯ – G – A – B – C♯ – D
- Mi♭ Majör (E♭): E♭ – F – G – A♭ – B♭ – C – D – E♭
- Mi Majör (E): E – F♯ – G♯ – A – B – C♯ – D♯ – E
- Fa Majör (F): F – G – A – B♭ – C – D – E – F
- Fa♯ Majör (F♯): F♯ – G♯ – A♯ – B – C♯ – D♯ – E♯ – F♯
- Sol Majör (G): G – A – B – C – D – E – F♯ – G
- La♭ Majör (A♭): A♭ – B♭ – C – D♭ – E♭ – F – G – A♭
- La Majör (A): A – B – C♯ – D – E – F♯ – G♯ – A
- Si♭ Majör (B♭): B♭ – C – D – E♭ – F – G – A – B♭
- Si Majör (B): B – C♯ – D♯ – E – F♯ – G♯ – A♯ – B
Biraz daha detaylandırmak gerekirse Sol Majör (G) örneğini ele alalım. 2 tam 1 yarım 3 tam 1 yarım yapısını sağlamak için mi'den fa'ya yarım nota geçmek yerine fa diyez'e (F♯) geçerek 3 tam yapısını sağlayıp sonrasında yarım nota ilerleyip sol'de bitiririz: G – A – B – C – D – E – F♯ – G
Müzikte bir de “anarmonik eşdeğer” diye bir kavram vardır. Bu, aynı sesin farklı isimlerle anılabilmesi demektir. Örneğin, D♭ ile C♯, A♭ ile G♯ tamamen aynı sesi verir; yalnızca isimlendirme farklıdır.
Yani, karşına bazen Do♯ Majör (C♯) gamı çıkabilir: C♯ – D♯ – E♯ – F♯ – G♯ – A♯ – B♯ – C♯.
Ama gitar üzerinde çaldığında, bu gamın sesleri Re♭ Majör (D♭) ile tamamen aynıdır. Sadece isimlendirme farklıdır.
Yukarıda listelediğimiz majör diziler ise, müzikte en sık kullanılan versiyonlardır.
Eğer amacın gitar klavyesindeki her notayı çalabilmekse, kromatik diziyi öğrenmen gerekir. Ama biz şimdilik konuyu majör diziye odaklayalım.
Gitarda Majör Dizi Nasıl Çalınır?
Öncelikle hangi majör diziyi çalmak istediğine karar vermelisin. Örneğimizde yine Do (C) Majör dizisini kullanalım.
Peki, C Majör dizisi gitarda nasıl çalınır?
C notasını gitarında A telinin (üstten ikinci tel) 3. perdesinde bulabilirsin. Buradan başlayarak, az önce öğrendiğimiz 2 – 2 – 1 – 2 – 2 – 2 – 1 sistemini takip ederek ilerleyebilirsin.
Yani tam ton gerektiğinde bir perde atlayarak, yarım ton gerektiğinde ise hemen yanındaki perdeyi basarak çalmalısın.
Başlangıçta bu şekilde, yani klavye boyunca yatay olarak çalışmak, tam ve yarım ton mantığını anlamanı kolaylaştırır. Ancak gerçek çalma pratiğinde, dikey pozisyon çalışmak (yani sol elini aynı pozisyonda tutup farklı teller üzerinde notaları çalmak) çok daha pratiktir. Bu sayede hem hızın hem de pozisyon hâkimiyetin artar.
Gitar Klavye Diyagramı Nasıl Okunur?
Bir gamın gitardaki notalarını bulmak için perdeli klavye (fretboard) diyagramlarından faydalanabilirsin. Peki bu diyagramlar nasıl okunur?
- Yatay çizgiler gitarın altı telini gösterir. Tıpkı tablarda olduğu gibi dizilim, gitarı elinde tuttuğunda gördüğünün tersidir. Yani alttaki en kalın tel (E teli) diyagramda en alt satırda, en ince tel (e teli) ise en üstte yer alır.
- Dikey çizgiler ise perdeleri temsil eder.
- Diyagramın üstünde veya altında yazan sayılar, hangi perdeden başladığını gösterir.
- Yuvarlak içindeki noktalar parmak basman gereken yerlerdir. Gam diyagramlarında çoğunlukla notanın ismi de bu dairenin içinde yazar. Ana nota (tonik) ise genellikle farklı bir renkle ya da daha belirgin bir şekilde işaretlenir.
C Majör Gamı
Bu pozisyonda C Majör gamını çalmak için:
- E teli: 8. perde, 10. perde, 12. perde (C - D - E)
- A teli: 8. perde, 10. perde, 12. perde (F - G - A)
- D teli: 9. perde, 10. perde (B - C)
İkinci oktavı eklemek istersen buradan devam et:
- D teli: 12. perde
- G teli: 9. perde, 12. perde
- B teli: 10. perde, 12. perde
- e teli: 10. perde
En yüksek nota olan e telinin 10. perdesine ulaştığında, diziyi aynı şekilde ters yönde çalarak geri dönebilirsin.
Arpej, bir akorun seslerinin aynı anda değil, sırayla çalınmasıdır. Başka bir deyişle, bir akorun içinde bulunan notalar tek tek çalınarak melodik bir akış oluşturulur.
örneğin Re Majör gamındaki D, F♯ ve A notalarından Re Majör akoru oluşur. Bu notalar sırayla çalındığında ise Re Majör arpeji ortaya çıkar.
Gam Çalarken Hangi Parmaklar Kullanılır?
Gam diyagramında görebileceğin gibi, her telde genellikle iki veya üç nota çalarsın ve bu notalar arasında en fazla dört perde mesafe olur.
- Teldeki ilk notayı genellikle işaret parmağınla basarsın.
- İkinci notayı durumuna göre orta parmak veya yüzük parmağı ile çalabilirsin.
- Üçüncü nota içinse genelde yüzük parmağı (boştaysa) veya serçe parmak tercih edilir.
Burada tek bir “doğru” teknik yok; hangi parmak diziliminin sana daha rahat geldiğini zamanla keşfedeceksin.
Farklı Pozisyonlarda Majör Gam
Gitar klavyesinde her nota birden fazla yerde bulunur. Bu da demek oluyor ki, bir majör gamı farklı pozisyonlardan başlayarak çalabilirsin. Örneğin Sol Majör (G Majör) gamını ele alalım.
Aşağıda G Majör gamını gitar üzerinde çalabileceğin tüm pozisyonları görebilirsin:
Başlangıçta hepsini bir anda öğrenmeye çalışma. En iyisi, ikinci pozisyondan (Mi teli, 3. perde) başlamak. Bu pozisyon, gitar öğrenmeye yeni başlayanların en sık karşılaştığı ve en rahat hissettikleri yerdir. Burada iyice ustalaştıktan sonra yavaş yavaş diğer pozisyonlara geçebilir, gamı klavye üzerinde farklı bölgelerde çalışabilirsin.
Gitar üzerinde majör gamın formülünü öğreten ve doğaçlamayı kolaylaştıran bu videoyla La majörü de deneyimleyebilirsiniz.
Gitarla Gam Çalışma İpuçları
Gitar üzerinde gamları ezbere bilmek ve düşünmeden çalabilmek, ileride özgürce doğaçlama yapabilmenin temel şartıdır. Ne kadar erken çalışmaya başlarsan, o kadar iyi. Ayrıca bu çalışma, hangi akoru neden ve nasıl basman gerektiğini anlamanda da büyük yardımcı olur.
Majör gamları anladıktan sonra, gitar üzerinde minör gamları da rahatlıkla çalmaya başlayabilirsin.
Gam çalışmalarını en verimli şekilde yapmak için birkaç öneri:
- Yavaş başla ve önce doğru notaları bulmaya odaklan.
- Metronom kullan, temposunu küçük adımlarla artırarak eşit çalmayı öğren.
- Kendini zorlamadan ilerle, tek bir ton ve pozisyondan başla, emin oldukça yenilerini ekle.
- Penayla çal; eğer penaya alışkın değilsen, gam çalışmaları bu beceriyi geliştirmenin en iyi yollarından biridir.
Artık ilk majör gamını çalmaya hazırsın. İyi çalışmalar ve bol müzikli günler! 🎸
Bu yazıyı beğendiniz mi? Puanlayın!
Loading...
