Fransız edebiyatı deyince zihninizde ilk hangi isim belirir? Victor Hugo mu? Yoksa Balzac mı? Bu iki isim kuşkusuz Fransız edebiyatına yön veren müthiş yazarlardan. Fakat Fransız edebiyatı öyle uçsuz bucaksız ve öyle etkileyici ki, daha öğreneceğiniz çok isim var.
Fransız edebiyatı, dünya edebiyatına birçok önemli eser kazandırdı. Orta Çağ döneminden modern zamanlara kadar uzanan köklü bir geçmişe sahip olan Fransız edebiyatı diğer ülkelerin edebi gelişimleri üzerinde de etkili oldu. Hatta edebi akımlar ilk önce Fransa'da ortaya çıkıp oradan tüm dünyaya yayıldı.
Bu yazıda Fransız edebiyatının tarihsel gelişiminden edebi akımlara, Fransız klasiklerinden ünlü yazarlara birçok konuya değineceğiz. Ben şimdiden heyecanlandım ya siz? Haydi hemen okumaya koyulun öyleyse!
Tarihsel Gelişim
Fransız edebiyatı da diğer ülke edebiyatları gibi destanlarla başlar. "La Chanson de Roland" Fransızların milli destanı sayılır. 11. yüzyılda yazılan bu destan, şövalyelik ruhunu yansıtan, kahramanlık hikayeleri barındıran önemli epik bir destandır.
Tarihi biraz ileri sarıp 16. yüzyıla geldiğimizde Rönesans, İtalyan etkisiyle başlamış, Antik Yunan ve Roma'ya dönük bir ilgiyle gelişmiştir. Edebi eserler de bu dönemin özellikleriyle şekillenmiş, hümanist yani insan merkezli bir bakış açısına sahip, daha çok şiir ve deneme şeklinde eserler ortaya konmuştur.
Bu dönemde yaşamış en bilindik Fransız deneme yazarı Montaigne'i mutlaka duymuşsunuzdur. Şayet ortaokulda Denemeler adlı kitabı Türkçe derslerinin kitap okuma listesinde mutlaka yer alırdı.
Montaigne, o hoş sohbet insan.
bazen derin, bazen sudan
şüphe etmesini bilmiş
burnu bile kanamadan
kelli felli softalarla
alay etmiş sakınmadan
-Voltaire
17. yüzyılda, Rönesansın ardından Klasisizm akımı Fransız edebiyatında ortaya çıktı ve kısa zamanda tüm Avrupa’ya yayıldı.
Bu dönemde özellikle tiyatro alanında Fransız edebiyatı altın çağını yaşadı. Ayrıca ilk önemli romanlardan biri olan "Cleves Prensesi" Madame de la Fayette tarafından bu dönemde yazıldı.
Fransız edebiyatında 18. yüzyıl, felsefi düşüncenin ve toplumsal eleştirinin ön plana çıktığı bir dönemdir.
Aydınlanma çağıyla birlikte Fransız edebiyatı yükselişe geçti ve son 300 yıldır dünya edebiyatının zirvesinde. Bu dönemin önemli eserleri ve yazarlarından öne çıkan isimler:
- Voltaire: Candide ile eleştirel felsefi romanın örneğini sundu.
- Jean-Jacques Rousseau: Toplum Sözleşmesi ve Emile gibi eserleriyle modern siyaset ve eğitimi etkiledi.
- Denis Diderot: Ansiklopedi projesiyle bilginin yayılmasını sağladı.
19. yüzyıl ise Fransız edebiyatının gerçek anlamda altın çağıdır. Birçok akımın aynı anda yeşerdiği bu dönemde, Fransızlar dünya edebiyatına sayısız dev eser armağan ettiler.
Gustave Flaubert, Victor Hugo,Stendhal , Honoré de Balzac, Charles Baudelaire, Guy de Maupassant, Emile Zola gibi yazarlarla Fransız edebiyatı 19. yüzyılda en yüksek noktasına ulaştı. Bu yazarlar, realizm, romantizm ve sembolizm gibi farklı edebi akımların öncüleriydi ve eserleri dünya edebiyatında büyük bir etki yarattı.
20.yüzyıl Fransız edebiyatı yazarları, dünyanın her yanında olduğu gibi yenilik, modernlik ve farklılık peşinde koşmuştur.
Fransız edebiyatından konuşuyorsak muhteşem Fransız şairlerden bahsetmemek olmaz. Geçtiğimiz yüzyılda Paul Valery , Louis Aragon, Paul Eluard, Andre Breton, Rene Chair gibi önemli şairler görüyoruz. Diğer ünlü Fransız şairleri ve şiirleri hakkında bilgi almak için bu konudaki yazımıza göz atın.
Edebi Akımlar
Edebiyat akımlarının oluşmasında toplumsal değişmeler ve gelişmeler, bilimsel ve teknolojik yenilikler, bireysel özelliklerdeki farklılaşmalar etkili oldu.
Fransız edebiyatı, yalnızca yazılı bir gelenek olarak değil, aynı zamanda Fransız kültürünün ve kimliğinin ayrılmaz bir parçası olarak da görülür. Rönesans’tan Aydınlanma Çağı’na, Romantizm'den Realizm'e, Sembolizm'den Sürrealizm'e kadar farklı akımların önde gelen temsilcileri, Fransız edebiyatında filizlenmiş ve dünya edebiyatına yön vermiştir.
Klasisizm
Klasisizm 17.yy ortalarında Fransa’da ortaya çıkan edebiyat akımıdır. Konularını Yunan ve Latin edebiyatından alır. Bunun bir getirisi olarak eserlerdeki kahramanları seçkin kişilerdir; sıradan insanlara eserlerinde yer vermezler.
Bir eserin klasik sayılabilmesi için soylu, akılcı, uyumlu, açık, evrensel, idealist, ölçülü, dengeli, güzel ve görkemli olması gerekir. Ahlak ve erdem temaları bu dönemin eserlerinde yoğunlukla işlenmiştir.
Moliere, Fransız dramasının en önemli komedi yazarıdır. En etkileyici oyunları da, toplumsal değerlerle çatışan güçlü karakterleri konu alan komedyalarıdır. Toplumdaki ve insanlardaki gülünç adetleri, çirkin ve kötü huyları veya kusurları sergileyerek, güldürerek düşündürmeyi ve aynı zamanda eğlendirerek öğretmeyi amaçlar.
Bize tanıdık gelecek diğer bir isim de La Fontaine. La Fontaine'in, hayvan karakterleri kullanarak yazdığı kinayeli, öğretici ve zamansız öyküleri tüm dünyada hala okunmaya devam ediyor.
Romantizm
Romantizm, edebi eserlerde daha çok duyguların, bireyselliğin ve doğanın yüceltildiği dönemi ifade eder ve hayal gücüne de önem verir.
Romantizm akımı, aklı savunan Klasisizm akımına adeta bir başkaldırıdır. Geçmiş zamanlara, özellikle Orta Çağ’a ve egzotik kültürlere olan ilgi, romantik edebiyatın önemli unsurlarındandır.
Victor Hugo şiir alanında akımın liderliğini yapmış ve Charles Baudelaire ile birlikte günümüzde dahi geçerli olan en önemli Fransız şairleri unvanını almışlardır. George Sand ve Alexandre Dumas ise bu dönemin önemli romancılarıdır.
George Sand, aşk ve tutku üzerine yazılar yazan Fransız bir kadın yazarın takma adıydı. Gerçek adı Amandine Aurore Lucile Dupin'dir.
Jean-Jacques Rousseau, Aydınlanma düşüncesinden çıkmış bir yazar ve filozoftur; ancak eserlerinde doğaya, duygulara ve bireysel özgürlüğe yaptığı vurgu ile Romantizm akımının öncülerinden biri olarak da kabul edilir. Özellikle Yeni Héloïse ve İtiraflar, Romantik edebiyatın duygusal temasını doğrudan etkileyen eserlerdir.
Romantizm, bireyin duygusal dünyasına ve özgürlüğüne vurgu yaparak, modern edebiyatın temellerini attı. Victor Hugo’nun dramatik anlatımı, Lamartine’in melankolik şiirleri ve Musset’nin bireysel iç çatışmaları gibi eserler, romantizmin insan doğasını anlamaya yönelik çabasını ortaya koyar.
Realizm
Gustav Flaubert'in Madame Bovary adlı romanı ile başladığı kabul edilen Realizm, Romantizme tepki olarak doğan bir edebiyat akımıdır. Realizm; hayal gücü, duygular ve bireysel idealizmin ön planda olduğu Romantizm'in aksine, yaşamı olduğu gibi tasvir etmeyi amaçlar.
Realist yazarlar, toplumu, insan ilişkilerini ve günlük yaşamı nesnel bir şekilde ele alarak, detaylara büyük önem vermek gerektiğine inanıyorlardı. 1800'lerin ortasına doğru Realizm, Fransız Edebiyatında baskın hale geldi.
Realizmde konu ve kişiler gerçek hayattan alınır. Günlük yaşam, sıradan insanların hayatı ve toplumsal gerçekler edebiyatın ana konusu olur.
Honoré de Balzac, Realizmin kurucu figürlerinden biri olarak anılmasına rağmen, bazı eserlerinde Romantizmden de etkiler taşır. Onun yazarlığı, romantik duygularla realist gözlemlerin bir birleşimidir. Bu özellik, onu hem döneminin hem de edebiyat tarihinin en özgün yazarlarından biri yapar.
Guy de Maupassant da özellikle küçük hikaye türünde gerçekçi ürünler verdi. Hikaye türünde klasik kurguya dayalı "Maupassant tarzı hikaye" denilen bir çığır açtı.
Türk edebiyatında Maupassant tarzı hikayeciliğin en güçlü temsilcilerinden biri Ömer Seyfettin'dir.
Natüralizm
Realizmin bir uzantısı olarak ortaya çıkan Natüralizm, insanı ve toplumu adeta bilimsel bir laboratuvar gibi inceleyen, gerçekçiliği en üst düzeye çıkaran bir akımdır. Auguste Comte’un pozitivizm anlayışı ve Charles Darwin’in evrim teorisi bu akımın temelini oluşturur.
Doğalcılığın temel ilkesi şudur: Gerekirciliğe göre nasıl müspet bilimlerde aynı koşullar aynı sonuçları doğurursa, kişiler ve toplumlar da içinde bulundukları doğal ve sosyal çevrelerinin ürünüdürler. Yani bir kişinin karakterinde, kimlik ve kişiliğinde doğuştan getirdiği biyolojik ve fizyolojik özelliklerinin yanında sosyal çevresinden aldığı eğitim ve kültür de belirleyici rol oynar.
En ünlü ismi ve savunucusu Émile Zola'dır.
Zola, toplum ve insanı doğanın yasalarına ve bilimsel determinizme göre inceledi ve bu yöntemi uygulayarak Meyhane, Germinal gibi deneysel roman denilen eserler ortaya koydu.
Toplum büyük bir laboratuvar, insan deney konusu, sanatçı da bilgin sayılan bu enterasan edebiyat akımının diğer örnekleri de şunlardır:
- Alphonse Daudet: Sapho, Tarasconlu Tartarin serisi
- Jules Renard: Doğaçlama Hikayeler
- Edmond ve Jules de Goncourt Kardeşler: Germinie Lacerteux
Toplumun baskısı altında ezilen bireylerin dramı, natüralist eserlerde sıkça işlenir.
Sembolizm
Sembolizmin öncüsü kabul edilen Baudelaire, özellikle Kötülük Çiçekleri adlı şiir kitabıyla akımın temel ilkelerini ortaya koyar. Her ne kadar Sembolizm, Baudelaire'in ölümünden sonra bir akım haline gelmiş olsa da, onun şiirleri Sembolizm’in kapısını aralamıştır.
Şiir ve edebiyatta duyular, hayaller ve semboller kullanılarak soyut bir anlatım benimsenir. Müzikalite ve ritim önemlidir. Şiirde alaca karanlık, üzüntü, ay ışığı, gün doğumu, gün batımı gibi belli belirsiz varlıklar görüntüleri yansıtırlar. Ölüm, yaşamın kaçınılmaz bir gerçeği olarak sıkça sembolist eserlerde yer alır. Baudelaire ve Verlaine’in şiirlerinde bu tema çok belirgindir.
Sembolizm, sadece edebiyatın değil, modern sanatın da temel taşlarından biridir. Modernizm, Sürrealizm ve Ekspresyonizm gibi akımları etkileyerek sanat anlayışını derinleştirmiştir. Sembolizm, insan ruhunun, hayal gücünün ve bilinçaltının derinliklerini keşfetmeye cesaret eden sanatçılar için bir rehber olmuştur. Bu yönüyle sanat tarihinde önemli bir dönüm noktasıdır. Fransız edebiyatında Sembolizmin temsilcileri arasında aşağıdaki şair-yazarları ve eserleri örnek gösterebiliriz:
Paul Verlaine: Şiir Sanatı
Arthur Rimbaud: Bir Mevsim
Stéphane Mallarmé: Bir Zar Atımı Asla Şansı Ortadan Kaldırmaz
Geçmişten günümüze en etkileyici Fransız şairler hakkında bilgi edinmek ve romantik şiirlerini okumak için sizleri bu konudaki yazımıza davet ediyorum.
20.yüzyıl Fransız Edebiyatı
20.yüzyıl Fransız edebiyatı, edebiyatın hem tematik hem de biçimsel olarak büyük değişimlere uğradığı bir dönemdir. Bu yüzyıl boyunca, I. ve II. Dünya Savaşlarının toplumsal etkileriyle, Modernizm, Varoluşçuluk, Sürrealizm ve Postmodernizm gibi akımlar ortaya çıktı. Bu yüzyılda da Fransızlar dünya edebiyatına son derece önemli isimler kazandırdılar.
Örneğin Antoine de Saint-Exupéry'nin Küçük Prens eseriyle savaş döneminde tüm dünyaya umut ve insanlık mesajı vermeyi amaçladı.
Modernist roman anlayışının öncüsü ve hem Fransız hem de dünya edebiyatının devlerinden olan Marcel Proust, 7 ciltten oluşan tek romanı "Kayıp Zamanın İzinde" adlı yapıtıyla unutulmaz bir yazardır. Bu eser, 20. yüzyıl edebiyatının en büyük başyapıtlarından biri olarak kabul edilir.
Egzistansiyalizm (Varoluşçuluk)
"İnsan dünyaya geldikten sonra kendi varlığını gerçekleştirir, kendi özgün kişiliğini, özünü, bilincini kendisi oluşturur. İnsana kendisinden başka yol gösterebilecek kimse yoktur. Onun için özgürdür." İşte bu düşünce üzerine şekillenen Varoluşçuluk akımının önce çıkan yazarlarına bir bakalım.
Jean Paul Sartre, insan doğasının en önemli unsurlarından biri olan özgürlük kavramını işlemiş, insan özgürlüğünün yasak ve yasalarla sınırlandırılamayacağını öne sürmüştür. Aynı zamanda büyük bir filozof olan Sartre, yüzyılın önemli yazarlarındandır. Varoluşçuluk adlı akımın önderi konumundaki Sartre'in en ünlü romanları da bu felsefesini içine sindirdiği yapıtlarından oluşur. Özellikle Dünya Klasikleri arasında yer alan Bulantı adlı romanı başyapıtı sayılır.
Albert Camus, yüzyılın en önemli Fransız yazarlarından biridir. Ona göre insanın içinde yaşadığı evren saçma, mantıksız, akıldışı ve anlamsız bir yapıya sahiptir. Dolayısıyla insan hayatı da saçmadır. İnsan hayatının anlamı, ancak saçmalık ve haksızlıklara başkaldırarak ortaya çıkar. İnsan salt doğruluk, iyilik, dostluk, barış, adalet için yaşamalıdır.
O da Sartre'la hemen hemen aynı yolda yürümüştür. Yabancılaşma temasına dayanan romanlarının en ünlüsü Yabancı'dır.
Simone de Beauvoir, varoluşçu açıdan kadının sosyal, siyasi ve cinsel sorunları üzerinde durdu. Aynı zamanda feminist hareketin de öncülerindendir. "Belirsizlik Ahlakı İçin" gibi çalışmalarıyla Varoluşçu düşüncenin yaygınlaşmasında etkili oldu.
“Kendimi o kadar özgür hissediyorum ki, bu neredeyse beni mutluluktan ağlatacak” -Simone de Beauvoir
Sürrealizm
Sürrealizm, insan zihninin sınırlarını zorlayan, bilinçaltının kapılarını açmaya cesaret eden devrimci bir akımdır. Bilinçaltı, rüyalar ve otomatik yazım teknikleri ile özgür bir ifade biçimi arar. Freud’un psikanalizinden etkilenmiştir.
Sürrealistler, özellikle savaşın ve burjuva toplumun yarattığı ahlaki yozlaşmayı eleştirir. Bu yönüyle akım, toplumsal değişim arayışıyla bağlantılıdır.
Sürrealizm, resim, sinema ve tiyatro gibi diğer sanat dallarını derinden etkiledi.
Salvador Dalí bu akımın görsel sanatlardaki öncülerindendir.
Sürrealizmin kurucusu ve teorisyeni olan André Breton , hem teorik hem de edebi eserleriyle akımı şekillendirmiştir. “Sürrealist Manifesto”da akımın temel ilkelerini tanımlamış, otomatik yazım ve rüya analizi gibi yöntemlere vurgu yapmıştır.
Sürrealist şiirin önde gelen isimlerinden biri olan Paul Éluard, aşk, özgürlük ve bilinçaltı temalarını işler. Şiirlerinde hayal gücünün özgürlüğünü yüceltir.
Fransız edebiyatında Realizmin ana teması nedir?
Victor Hugo hangi edebi akımın temsilcisi sayılır?
Hangi yazarlar 20. yüzyılda eserler vermiştir?
Fransız Edebiyatındaki Önemli Eserler
Dünya Klasikleri
Fransız edebiyatı genellikle dünya edebiyatında zirvede olan yazarları yetiştirmiş bir edebiyattır. Bunun sebebi, kuşkusuz dünyanın en zengin ve en etkileyici edebiyatlarından biri olması.
Fransız edebiyatının en önemli isimleri ve Dünya Klasikleri arasına giren eserleri listeden inceleyebilirsiniz.
- Yabancı - Albert Camus
- Monte Kristo Kontu - Alexandre Dumas
- Madam Bovary - Gustave Flaubert
- Victor Hugo - Sefiller
- Victor Hugo - Notre Damn'ın Kamburu
- Isabelle - André Gide
- Kadınlar Okulu - Andre Gide
- Kırmızı ve Siyah - Stendhal
- Denemeler - Montaigne
- Honore de Balzac - Vadideki Zambak
- 80 Günde Devri Alem - Jules Verne
- Dünyanın Merkezine Yolculuk - Jules Verne
- Denizler Altında Yirmi Bin Fersah - Jules Verne
- Küçük Prens - Antoine de Saint-Exupéry
Geçmişten günümüze Fransızca aşk şarkılarını öğrenmek için yazımıza göz atın!
Bu yazıyı beğendiniz mi? Puanlayın!
Loading...
