Cümlelerin anlamı; hem sözcüklerin anlamına hem de sözcüklerin cümle içindeki rolüne göre şekillenir. Biliyorsunuz ki, sınavlarda en çok soru paragraflardan gelir. Cümlenin anlamı ve bu anlamın yorumu, paragrafın ilk basamağıdır.
Cümlede anlam konusunu; anlatım özelliklerine göre cümleler, anlamlarına göre cümleler ve cümlede anlam ilişkileri olmak üzere üç ana başlıkta inceleyeceğiz. Özellikle sınavlarda en çok karşımıza çıkan başlıklar üzerinde duracağız. Konu anlatımını okurken aralarda karşınıza çıkan soruları çözerek öğrendiğiniz bilgilerin iyice yerleşmesini sağlayabilirsiniz.
TYT Türkçe dil bilgisi konuları nelerdir ve nasıl çalışılır? diye merak ediyorsanız linke tıklayıp hemen okumaya başlayın.
Anlatım Özelliklerine Göre Cümleler
Öznel Anlatım/ Nesnel Anlatım
Öznel cümleler; kişinin kendi düşüncesini, duygusunu veya beğenisini içeren; doğruluğu ya da yanlışlığı kişiden kişiye göre değişen cümlelerdir.
- Bilim kurgu en güzel film türüdür.
- Kırmızı kadınlara çok yakışıyor.
- Evde mutlu olan hayatta da başarılı olur.
Nesnel cümleler ise; duygu veya düşünce içermeyen; doğruluğu ya da yanlışlığı kanıtlanabilir, kişiden kişiye göre değişiklik göstermeyen yargıları içeren cümlelerdir.
- Ozon tabakasındaki delik her geçen gün büyüyor.
- Eserin ilk baskısı 1998 yılında yapıldı.
- Bugün hava -7 derece.
Ankara türkçe öğretmeni açısında oldukça zengin bir şehir. Linke tıkla ve şehrinde Türkçe öğretmenini hemen bul!
Aşağıdaki cümlelerin hangisi öznel bir yargıdır?
A) Ahmet Haşim’in “Sonbahar” şiirindeki kişileştirme de çok ilgi çekicidir.
B) Bedri Rahmi Eyüboğlu’nun bu şiirinde doğadaki nesnelerin özellikleri insanlar için kullanılmıştır.
C) Faruk Nafiz Çamlıbel’in, “Han Duvarları”nda birçok kez kişileştirmeye başvurduğu görülmektedir.
D) Yunus Emre’nin şiirinde “bulut”un gizli gizli ağlamasından söz edilerek buluta insan niteliği verilmektedir.
CEVAP: A
Doğrudan Anlatım / Dolaylı Anlatım
Başkasının sözlerinin hiç değiştirilmeden olduğu gibi aktarıldığı cümlelere doğrudan anlatım cümleleri denir. Genellikle tırnak içinde veya cümlenin sonuna virgül konularak verilir.
- İngilizce hocası “Yarın sözlü yapacağım.” dedi.
- Kalem kılıçtan keskindir, dedi ve sınıfı terk etti.
- Öğretmen, öğrencilere: “Yağmur başladı, içeri girin.” dedi.
Dolaylı anlatım ise başkasından alınan sözün, cümledeki yargıyı değiştirilmeden, kişinin kendi sözcükleriyle aktarmasına denir. Bu cümleler genellikle “-ceğini, -dığını” şeklinde biter.
- Bize güzel günlerin yakın olduğunu söyledi.
- Yarın Ankara'ya gidecekmiş.
- Sait Faik, sanatta her şeyin insanı sevmekle başlayacağını belirtiyor.
Türkçe özel ders seçeneklerine göz atmak ister misin?
Aşağıdaki cümlelerden hangisinde doğrudan anlatım söz konusu değildir?
A) Aragon, o müthiş şiirinde “Mutlu aşk yok ki dünyada.” demiyor mu?
B) Cemal Süreya, “Ben neredeysem yalnızlığın başkenti orasıdır.” demiş.
C) Edip Cansever, kapalı şiirin olmadığını, şiire kapalı insanın olduğunu söyler.
D)Ülkü Tamer”in o güzel şiiri “Ben sana teşekkür ederim.” dizesiyle başlar.
CEVAP: C
İçerik Cümlesi / Üslup Cümlesi
İçerik, bir yazarın eserinde ele aldığı konuyu anlatan cümlelerdir. Bu türdeki cümlelerde genellikle “Neyi anlatıyor?” “Eserde hangi konu ele alınmış?” sorusuna cevap bulunur.
- Filmde Osmanlı İmparatorluğu’nun son zamanlarına ışık tutulmuş.
- Bu öykü köyden kente göçü konu alıyor.
- Şiirlerinde ayrılık acısını işlemiş.
Üslup bir sanatçının kendi ifadeleriyle dili kullanma biçimi ve kendine has anlatım şeklidir. Üslup bildiren cümlelerde yazarın “nasıl anlattığı” ifade edilir.
- Şiirlerinde süslü, söz oyunlarına dayalı bir dil yerine, günlük konuşma dilini tercih etmiştir.
- Kelimelere ince ve yumuşak bir anlam katan yazar eserini okuyucuya sunmuştur.
- Yazar bu eserinde insani duyguları ön plana çıkarmayı başarmış.
en uygun fiyatlı türkçe dersi seçeneklerin için linke tıkla!
Tanım Cümlesi
Varlıkların ya da kavramların ne olduklarını, niteliklerini ve özelliklerini belirten ve açıklayan cümlelere tanım cümlesi denir. Bu tür cümleler “Bu nedir?” ya da “Bu kimdir?” sorusuna cevap verir.
- Ünlü kişilerin kendi yaşamlarını anlattıkları yazılara otobiyografi denir. (otobiyografi nedir?)
- Ahmet Haşim, Fecr-i Ati şairidir. (Ahmet Haşim kimdir?)
- Sanatçı, yeniyle eskiyi buluşturmayı başaran bir köprü mimarıdır toplumlarda. (sanatçı kimdir?)
Noktalama işaretleri konusunu tekrar etmek isterseniz konu anlatımı bu linkte sizi bekliyor.
Kinayeli Anlatım
Cümlede ifade edilen düşüncenin, genellikle alaycı biçimde, tersini kasteden anlatım biçimidir.
- O kadar çalışkan ki liseyi 5 senede bitirdi.
- Takımımız bu haftaki maçında muhteşem bir oyunla 4-0 mağlup oldu.
- İşini ne kadar sevdiğin, her fırsatta izin almandan belli.
online türkçe dersi mi arıyorsun?
Aşamalı Anlatım
Bir olayın veya durumun giderek değiştiğini bildiren cümlelerdir. Eylem aniden değil, süreç içinde gerçekleşir.
- Havalar günden güne ısınıyor.
- Uçak önce havalandı, sonra yavaş yavaş bulutların arasında kayboldu.
- Trenin sesi yavaş yavaş duyulmaz olmuştu.
YKS'ye hazırlanırken ÖSYM'nin sitesinde yayınlanan çıkmış sorular kitapçıklarını indirip çözmeyi de unutmayın.
Anlamlarına Göre Cümleler
Öneri Cümlesi
Bir şeyin daha iyi yapılması veya bir eksikliğin giderilmesi adına verilen tavsiyelerdir. (-meli, -malı kullanılır)
- İstediğin bölümü kazanmak için günde en az 4-5 saat çalışmalısın.
- Her hafta düzenli video paylaşarak abone sayını artırmalısın.
- Güneş kremini evden çıkmadan 20 dk önce sürmelisin.
Varsayım Cümlesi
Bir olayın veya durumun bir an için gerçekleştiğini farz ederek oluşturulan söylemlerdir. Bu tür cümlelerde genellikle "tut ki, diyelim ki, varsayalım ki, ola ki" ifadeleri yer alır.
- Tut ki evde bir kedin var ve tatile çıkman gerekti, o zaman ne yapacaksın?
- Tut ki şampiyon olamadık, Beşiktaş’tan vaz mı geçelim?
- Ola ki kupon tuttu, ilk ne alırsın?
Eleştiri Cümlesi
Kişinin başka bir insan, eser veya yapıtla ilgili yaptığı olumlu - olumsuz öznel görüşlerini içeren cümlelerdir. Olumlu eleştiri cümleleri, “övgü”; olumsuz eleştiri cümleleri, “yergi” olarak değerlendirilebilir.
- Kimi öyküleri, öykü olmaktan çok köşe yazısıdır.
- Kıvanç Tatlıtuğ, bu dizideki oyuculuğuyla mesleğinde zirveye çıkmıştır.
- Yazar; romanında kahramanları başarıyla konuştururken, olay örgüsünde yapaylığa düşmekten kurtulamıyor.
Öz Eleştiri Cümlesi
Kişinin kendisi hakkında yaptığı olumsuz yorumlardır.
- Düşünmeden konuşmamın cezasını çekiyorum.
- Sınavlara düzenli çalışmadığımdan notlarım hep düşük gelirdi.
- Ne yazık ki bu konuda üstüme düşeni yapamadım.
Karşılaştırma Cümlesi
Bir veya birden fazla durumu kıyas etmektir. Genellikle “daha, en, kadar, gibi, ise” gibi sözcükler ve “-den” eki kullanılır.
- Son yüzyılda Ortadoğu kadar karışan bir yer yok.
- Roman, olayları öyküye göre daha geniş açıdan ele alır.
- Doğu Anadolu’nun kışı Akdeniz Bölgesi’ne göre daha çetin geçer.
Not: Kıyas yapılmaksızın varlıkların özelliklerinin verilmesi, karşılaştırma değildir.
Örn: Bir tarafta başı karlı dağlar; bir tarafta yemyeşil ağaçlar vardı.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde karşılaştırma söz konusudur?
A) Trafiği rahatlatmak için geniş yollar açılmalı.
B) Hasta, yatağından kalkar kalkmaz dışarı çıkmak istedi.
C) Bu güzel ayakkabıları nereden aldınız?
D) Bu elbise size daha çok yakıştı.
CEVAP: D
Yakınma / Şikayet Cümlesi
Bir durumdan duyulan rahatsızlığı ifade eden şikayet cümleleridir.
- Utanmadan hala borç istiyor, yaptıkları yetmezmiş gibi!
- Taşındığından beri beni hiç arayıp sormadı.
- İstanbul'un karmaşasına, sabırsız insanlara ve hayatın pahalılığına daha fazla dayanamıyorum!
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “yakınma” söz konusudur?
A) Onu olduğu gibi kabul etmesini söyledim.
B) Bir de aldığı gibi getirmesini öğrense.
C) O geldiği gibi gitmesini de biliyor.
D) Konuştuğu gibi yazmak için çok özen gösteriyor.
E) Çalışmayı sevdiği gibi eğlenmeyi de seviyor.
CEVAP: B
Sitem Cümlesi
Bir kimsenin yaptığı bir şeyden veya gerçekleşen bir olaydan duyulan üzüntünün ve kırgınlığın ifade edildiği cümlelerdir.
- Partiye bir beni çağırmamışsın.
- Sende o kadar emeğim var, bir kere arayıp halimi sormadın.
- Nasıl oldu da beni hatırlayabildin?
Sitem cümleleri ile yakınma cümleleri arasındaki fark şudur:
Sitem cümlelerinde bir durumdan veya bir kişiden duyulan rahatsızlık kişinin kendisine söylenir, yakınma cümlelerinde ise bir durumdan veya bir kişiden duyulan rahatsızlık başkalarına anlatılır.
Hayıflanma / Üzülme Cümlesi
Hayıflanma, kişinin olmasını isteyip de gerçekleşmeyen durumlarla ilgili kendi kendine üzülmesi veya pişmanlık duymasıdır.
- Vakit varken sürekli tekrar yapıp bol bol paragraf sorusu çözmeliydim.
- Keşke ben de onlarla sinemaya gitseydim.
- Eyvah, tüm notlarımı evde unutmuşum!
Pişmanlık Cümlesi
Yapılan bir hata veya yanlış sonucunda duyulan üzüntüyü belirten cümlelerdir.
- Keşke ona kötü sözler söylemeseydim.
- Bu arabayı almak büyük bir hataydı.
- Tatil için başka bir otel seçmeliymişim.
Hayıflanma cümlelerinde kişi yapmadığı işler için yorum yaparken pişmanlık cümlelerinde yaptığı işten memnuniyetsizlik vardır.
Küçümseme / Azımsama Cümlesi
Bir kişiye veya bir olaya değer vermeme, onu küçük görme, önemsememe, hafife alma anlamı taşıyan cümlelere küçümseme cümleleri denir.
- Böyle bir şiiri çocuklar da yazar.
- Bu notları ve çalışmasıyla hukuk kazanacağını düşünüyor.
Azımsama cümleleri; bir şeyin miktarca az olduğunu, yetersiz görüldüğünü ifade eden cümlelerdir.
- Bir tanecik mi ayakkabın var?
- Bu kadarcık ücretle çalışamam.
Tahmin / Kestirme Cümlesi
Bir şey olmdan önce onun hakkında fikir belirten, kesinliği olmayan kişisel yargı ifadeleridir.
- Yarın borsada düşüş yaşanabilir.
- Hava soğudu, kar yağabilir.
- Annem meraktan patlıyordur şimdi.
(I) Anadoluhisarı'nın bulunduğu bölgenin tarihi, eskiye dayanıyor. (II) Kaynaklara göre, Anadoluhisarı, Boğaz'dan geçişleri kontrol etmek amacıyla Yıldırım Bayazıt tarafından yaptırılmış. (III) Yapılırken kullanılan malzemeler arasında, Bizans yapılarından alınmış taşlar da var. (IV) Bu durum, burada eski bir Zeus Tapınağı'nın bulunduğu yolundaki düşünceleri daha da güçlendiriyor. (V) Boğaz'ın en dar yerinde, Göksu Deresi kıyısında bulunan bu bölgenin, bugün olduğu gibi, Osmanlı öncesinde de yerleşim alanı olarak kullanıldığı çeşitli kaynaklarda belirtiliyor.
Yukarıdaki parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde belirtilenler “tahmin” niteliği taşımaktadır? A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.
CEVAP: D
Olasılık / İhtimal Cümlesi
Gerçekleşmesi kesin olmayan bir olayın veya bir durumun ortaya çıkmasının beklenilmesi, umut edilmesi ile ilgili cümlelerdir.
- Tatilde Karabük’e gidebiliriz.
- Öğretmene beni soran dayım olabilir.
- Sınavda bu konudan soru çıkabilir.
Önyargı (Peşin Hüküm) Cümlesi
Bir durum ya da kişi hakkında önceden edindiğimiz olumlu ya da olumsuz yargıların ifade edildiği cümlelerdir.
- Göreceksin, o sınavı geçemeyecek.
- Bu film kesin gişe rekorları kıracak.
- Bizi görünce yine yaramazlık yapacak.
Çıkarım Cümlesi
Olmuş bir duruma kendi yorumunu katarak ondan bazı sonuçlar çıkarmaktır.
- Manavın yüzü güldüğüne göre bugün işler iyi demektir.
- Gökyüzünü kara bulutlar sardı, demek ki birazdan yağmur yağacak.
Yadsıma/İnkar/Red Cümlesi
- Ben hiç böyle bir şey yapar mıyım!
- Kim demiş o camı benim kırdığımı!
- Annen sana yalan söyler mi hiç!
Olumlu/ Olumsuz Cümle
Olumlu cümle; cümlede belirtilen yargının gerçekleştiğini veya bulunduğunu ifade eden cümlelerdir.
- Dün gece mahallede bir adam öldü. (anlamca olumsuz olsa da biçimce olumlu bir cümle)
- Ahmet sınava yetişebildi.
- Oldukça cimri birisiydi.
Olumsuz cümle; cümlede bildirilen yargının gerçekleşmediğini ya da bulunmadığını bildiren cümlelerdir.
- Kırmızı ışıkta geçilmez.
- O eski araba artık çalışmıyor.
- Hiç parası yoktu.
Ses bilgisi Türkçedeki en önemli konulardan biridir. Konu anlatımına göz atın.
Cümlede Anlam İlişkileri
Koşul / Şart Cümlesi
Anlatılan olayın, durumun ya da işin gerçekleşmesinin başka bir olayın gerçekleşmesi koşuluna bağlı olduğu anlatımdır. Türkçede koşul anlamı “-se” şart ekiyle sağlanır. “ise”, “-ince”, “eğer, ancak, yeter ki, üzere” ile de koşul anlamı sağlanabilir.
- Çok çalışırsan sen de kazanırsın.
- Akşam baban gelsin, alışverişe çıkarız.
- Sen bu projeyi tamamlarsın yeter ki kendine güven.
Hangisinde eylemin gerçekleşmesi bir şarta bağlı değildir?
A) Eve gitmesek de sinemaya gitsek.
B) Ödevimi yapsam da rahatlasam
C) Elindekileri bitirse de gitsek
D) Bir an önce versem de kurtulsam
CEVAP: A
Eş ya da Yakın Anlamlı Cümleler
Yakın anlamlı cümlelerde ise aynı özü, aynı ruhu taşıyan iki cümle vardır. Aşağıdaki cümleler yakın anlamlıdır:
- Bazı sanatçılar yaşları ilerledikçe eserlerinde tekrara düşerler.
- Olgunluk döneminde sanatçıların bir kısmı özgünlüklerini kaybedebilir.
Karşıt Anlamlı Cümleler
Anlamca birbirine zıt olan, birbiriyle çelişen cümlelerdir. Bazen aynı cümle içinde bazen de farklı iki cümle içinde bunu görebiliriz.
- Tereyağ, faydalı bir yiyecektir; ama çok yenilirse zararlı olabilir. (aynı cümle içinde iki farklı görüş)
- Sanatçı hayatı kendi yorumuyla vermelidir X Sanatçı, kendi yorumunu bırakıp toplumun ihtiyaçlarına göre şekillenmelidir. (iki zıt cümle)
Aşağıdaki cümlelerden hangisi diğerlerinden farklı bir düşünceyi dile getirmektedir?
A) Son yıllarda ülkemizde basılan kitap sayısı oldukça arttı.
B) Her geçen yıl daha fazla kitap basılan bir ülkede yaşamak güzel.
C) Basılan kitapların her biri ne yazık ki okurla buluşamıyor bile.
D) Türkiye, bu yıl itibariyle basılan kitap sayısı bakımından umut vaat ediyor.
E) Her yıl bir öncekinden daha fazla kitap basılıyor ve insanımız daha çok okuyor.
CEVAP: C
Neden(Sebep)-Sonuç Cümlesi
Olmuş veya olacak bir sonucun bir nedene bağlı olduğu cümlelerdir. Bu cümlelerde için, -dığından, -den, -den dolayı, -mek üzere gibi sözcük veya ekler kullanılır.
- Yol kaygan olduğundan kaza olmuş.
- Okulların açılmasıyla masraflar arttı.
- Yağmur yağınca maç iptal oldu.
- Sessiz kalması babasını kızdırıyordu.
- Bir daha böyle konuşma; beni üzüyorsun.
Amaç-sonuç Cümlesi
Cümlede gerçekleşen eylemin hangi amaçla yapıldığını ifade eden anlatımlara amaç-sonuç cümlesi denilmektedir. Bu anlatımda iki eylem arasında “amacıyla, ötürü, için, dolayı” gibi sözcükleri yer alır ve yükleme sorulan “hangi amaçla?” sorusuna cevap verir.
- Seni görmek için bu kadar yolu tepip geldik.
- Geçmiş olsun demek için uğradım.
- Ona sık sık öğüt verirdi; iyi bir insan olsun diye.
- Ehliyet almak için kursa gittim.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde amaç-sonuç ilişkisi vardır?
A) Dün akşam eve geldim
B) Çok çalıştığım için iyi not aldım.
C) Yaşlandığı için kulakları iyi duymuyor.
D) İlaç almak için eczaneye gitti. (hangi amaçla eczaneye gitti? → ilaç almak için)
CEVAP: D
TYT'de Sözcükte anlam konusundan soru gelebilir! Hemen konu anlatımına göz at.
Daha fazla tekrar yapmanız gerekiyorsa Türkçe öğretmenlerinin Youtube'daki videolu anlatımlarından da yararlanabilirsiniz. Sizler için oldukça keyifli bir video bırakıyorum, göz atmayı unutmayın!
Bu yazıyı beğendiniz mi? Puanlayın!
Loading...
