Yazı dilinde doğru ve etkili iletişim kurmanın temel taşlarından biri olan yazım kuralları ve noktalama işaretleri, metnimizin akışını düzenlemek ve anlamını netleştirmek için hayati öneme sahiptir. Şunu unutmamalıyız ki her yazının okuyucusuyla etkili iletişim kurmak için belirli bir yapıya ihtiyacı vardır.
Bu yapıyı oluşturan temel unsurlardan biri de yazım kuralları ve noktalama işaretleridir. Metninizi düzenlemenin ve anlamınızı netleştirmenin yanı sıra, doğru kullanıldığında yazınızın profesyonelliğini ve okunabilirliğini artırır. Ancak, bu kuralların karmaşıklığı ve sürekli değişen doğası, pek çok kişi için kafa karıştırıcı olabilir. Sözcük türlerini bilmeniz, sonlarına eklenen eklerin mantığını ve cümle yapısının temel unsurlarını anlayabilmeniz için birinci aşama olacaktır.
Dilimizin Türkçemizin inceliklerine daha derinlemesine bir bakış atmak için bu yazımızda, yazım kurallarının önemi üzerinde duracak ve yaygın hatalardan kaçınmanın yollarını paylaşacağız. Hazırsanız, yazım kurallarına birlikte göz atalım!
Büyük Harf Kullanımı
Cümle Başları
Her cümlenin baş harfi büyük harfle başlar.
• "Türkiye'nin en güzel şehirlerinden biri olan İstanbul, etkileyici bir tarihe sahiptir."
• "Bizim Ahmet ile geçen hafta muhteşem bir gün geçirdik."
Başlık ve Ünvanlar
Başlık, ünvan veya isimler büyük harfle başlar.
• "Matematik dersimize Profesör Murat Hekimoğlu giriyor."
• "Tıp dünyasında yeni bir buluşa imza atan Doktor Melih Bey herkesi fazlasıyla heyecanlandırmıştı."
Özel İsimler
İsimler, şehirler, ülkeler, kurumlar ve markalar gibi özel isimler büyük harfle başlar. Örneğin:
• "Geçen yaz Karadeniz turuna çıktık."
• "Bugün Starbucks'ta buluşalım."
Tarihler ve Zaman İfadeleri
Tarihler ve zaman ifadeleri büyük harfle başlar.
• "Geçtiğimiz yıl Ramazan Bayramı'nda ailemle birlikte memlekete gittim."
• Önümüzdeki hafta, Salı günü toplantıya katılacağım.
• Bu yıl, Ocak ayında yaptığımız tatil çok eğlenceliydi.
En güzel ders Türkçe özel ders seçeneklerin için bağlantıya tıkla!
Coğrafi İsimler
Dağlar, nehirler, okyanuslar gibi coğrafi isimler büyük harfle başlar.
• Türkiye'nin güney kıyılarında yer alan ve bir tatil cenneti olan Akdeniz, yaz aylarında pek çok turisti cezbetmektedir.
• "Tatil için Ege'ye gitmeyi planlıyoruz."
• “Dağcıların tırmanmayı en sevdiği dağlardan biri de Tahtalı Dağı’dır.”
Özel Günler ve Tatiller
Bayramlar, yıl dönümleri ve resmi tatiller gibi özel günler büyük harfle başlar.
• "Yarın, Cadılar Bayramı gecesinde muhteşem bir parti düzenleyeceğiz."
• "Kurban Bayramı'nda Ankara'ya seyahat edeceğim."
Büyük harf kullanımı, yazıda dikkat çekmek, önemli noktaları vurgulamak ve yazının daha okunabilir olmasını sağlamak için önemlidir. Bu nedenle, Türkçe metinlerde büyük harf kullanımına dikkat etmek yazı dilinin doğru ve etkili bir şekilde kullanılmasını sağlar.
"ki" ve "de" Bağlaçlarının Doğru Kullanımı
“-ki” bağlacı dendiğinde aklımıza 3 çeşit bağlaç gelmelidir. Bunlar sırasıyla;
• Sıfat yapan “-ki”
• Zamir yapan “-ki”
• Bağlaç olan “-ki”
Şimdi her bir durum için örneklerimizi sıralayalım ki konuyu daha derinlemesine anlayalım.
Sıfat Yapan “-ki” (Bitişik yazılır)
“Hangi” sorusuna cevap verir yani geldiği kelimeyi işaret sıfatı yapar aslında.
• “Şuradaki kalem benim.”
• “Kapıdaki adam, paketinizi teslim etmek için bekliyor.”
Zamir Yapan “-ki” (Bitişik yazılır)
• “Şuradakiler benim” (Şuradakiler zamiri ile kalemler kastediliyor)
• Kapıdaki seni bekliyormuş (Kapıdaki kelimesi yine kapıda bekleyen birini niteliyor.)
Bağlaç Olan “-ki”
• “Bir de baktım ki ne göreyim!”
• “Karışma ki konuşsun çocuk”
“De”, “Da” Bağlacı
"De" bağlacı, cümledeki iki öğeyi veya fikri birleştirmek, benzerlik veya eşitlik belirtmek, alternatif bir seçenek sunmak veya bir durumu pekiştirmek için kullanılır. Türkçede en sık kullanılan bağlaçlardan biridir.
Cümle içinde ayrı mı bitişik mi yazıldığı konusunda hepimiz oldukça zorlanmışızdır. Ama şimdi size çok kolay bir taktik vereceğiz. Bu taktiği öğrendiğinizde artık de bağlacı ayrı mı yazılır yoksa bitişik mi yazılır kafa karışıklığı ve zihninizdeki tüm soru işaretleri ortadan kalmış olacak.
Cümle içinde gördüğünüz “de” ler eğer cümleden çıkarıldığında anlam değişmiyorsa ayrı eğer cümleden çıkarıldığında anlam düşmesi oluyorsa kesinlikle bitişik yazılmalıdır. Gelin örneklerle açıklayalım.
Örnekleri “de” bağlacı özelinde kategorilendirerek paylaştık. Şimdi siz de bu örnekler üzerinden “de” bağlacını cümleden atarak çıkarılıp çıkarılmadığına karar verin.
Örneğin ilk örnekte “de” bağlacı cümleden çıkarılsa da anlam düşmesi olmuyor. O yüzden de ayrı yazıldı.
Ancak “Bu restoranda aradığınız her yemeği bulabiliyorsunuz” cümlesinde “da” bağlacı cümleden atıldığında anlamda ciddi bir bozulma meydana geliyor.
Ankara türkçe öğretmeni seçeneklerin için bağlantıya tıklayabilirsin.
Benzerlik veya Eşitlik Belirtme
• Mehmet de Ayşe gibi spor yapmayı seviyor.
• Bu restoran da diğerleri kadar lezzetli yemekler sunuyor.
Alternatif Seçenek Sunma
• Bugün parka gitmek istiyorum ama eğer sen istersen ormana da gidebiliriz.
Durumu Pekiştirme
• Kütüphanede sessiz olması gerektiğini biliyordu da bu kurala uyması onun gibi biri için oldukça zordu.
• İşteki performansı iyiydi de bazı konuları daha dikkatli ele alması gerekiyordu.
Kısaltmalar
Kısaltmalar birden fazla sözcükten oluşuyorsa hepsi büyük harflerle eğer bir sözcüğün birkaç harfinden oluşuyorsa küçük harfle yazılmalıdır.
Örneğin “Amcası SGK’dan emekliydi” derken SGK kısaltması Sosyal Sigortalar Kurumu’nu temsil etmektedir. Birden fazla sözcükten oluştuğu için de gördüğünüz üzere tüm harfleri büyük yazdık. Bu örneğe uyan diğer kısaltmalar da şunlar olabilir: TCDD, THY vs.
Şimdi de bir sözcüğün kısaltmasına bir örnek verelim.
“Teyzesi Sakine Hanım karşıdaki Kırmızılılar Apt’nın sakinlerindenmiş.”
Görüldüğü üzere Apartman sözcüğünün kısaltması olan “Apt” kısaltmasının tüm harfleri büyük harflerle yazılmamıştır.
Bitişik veya Ayrı Yazılan Kelimeler
Yine Türkçede en çok karıştırılan yazım kuralları arasında bitişik mi ayrı mı yazıldığını bir türlü hatırlayamadığımız kelimeler var. Bunların doğru yazılışlarını sizler için aşağıda sıraladık.
Öncelikle “şey” içeren her kelime ayrı yazılır.
• Her şey
• Bir şey
• Pek çok
• Herhangi
Noktalama İşaretleri
Nokta
Nokta, Türkçe yazı dilinde en temel noktalama işaretlerinden biridir ve cümlenin sonunu belirler. Doğru kullanıldığında, metnin akıcılığını artırır ve anlam bütünlüğünü sağlar.
Cümlenin Tamamlanması
Nokta, bir cümlenin sonunda kullanılır ve bir düşünceyi tamamlar. Bir cümlenin sonunda nokta olması, okuyucuya düşüncenin sona erdiğini ve yeni bir düşünce veya cümleyle karşılaşacaklarını gösterir. Örneğin: "Bugün hava çok güzel."
Cümleler Arasındaki Ayrım
Metindeki farklı cümleleri birbirinden ayırmak için nokta kullanılır. Bu, okuyucunun metni daha kolay anlamasına ve cümleler arasındaki geçişleri daha net görmesine yardımcı olur. Örneğin: "Bugün hava çok güzeldi. Yarın ise yağmur bekleniyormuş."
Virgül
Virgül, Türkçe yazı dilinde cümle içindeki parçaları ayırmak, benzer fikirleri birleştirmek veya yan cümleler eklemek için kullanılan önemli bir noktalama işaretidir. Doğru kullanıldığında, metnin akıcılığını artırır ve anlam bütünlüğünü sağlar.
Parçaları Ayırma
Virgül, cümle içindeki farklı parçaları ayırmak için kullanılır. Bu, farklı düşüncelerin veya öğelerin okuyucuya daha net bir şekilde sunulmasını sağlar.
"Ali, kitabını alarak dışarı çıktı."
Benzer Fikirleri Birleştirme
Virgül, benzer fikirleri birleştirmek veya aynı türden öğeleri sıralamak için kullanılır. Bu, metnin akıcılığını artırır ve okuyucunun bilgiyi daha kolay sindirmesine yardımcı olur.
"Köpek, kedi ve kuş, evcil hayvanlar arasında en popüler olanlarıdır."
Yan Cümleleri Eklemek
Virgül, yan cümleler eklemek veya ek bilgi vermek için kullanılır. Bu, ana cümlenin içine eklenen ek bilgileri ayırmak ve vurgulamak için önemlidir.
"Kitap, okuyucuları etkilemek için yazıldı, ancak bazıları kitabı sıkıcı buldu."
Sıralamada Kullanma
Virgül, sıralamada öğeler arasında kullanılır ve öğelerin birbirinden ayrılmasını sağlar. Bu, liste yapmanın veya sıralı bilgi sunmanın bir yoludur.
"Bugün markete gideceğim, sonra arkadaşımı ziyaret edeceğim, en son da eve döneceğim."
Noktalı Virgül
Noktalı virgül, Türkçe yazı dilinde virgülün kullanıldığı durumlardan biri olan, bir yan cümlenin bitişinde kullanılan ve yan cümleyi ana cümleden ayıran bir noktalama işaretidir.
Yan Cümleleri Ayırma
Noktalı virgül, ana cümle ile yan cümle arasında kullanılır ve yan cümleyi ana cümleden ayırır. Bu, yan cümle ile ana cümle arasındaki ilişkiyi netleştirir ve okuyucunun metni daha kolay anlamasına yardımcı olur.
"Ali, kitabını alarak dışarı çıktı; hava çok güzeldi."
Yan Cümlenin Sonunu Belirtme
Yan cümlenin sonunda kullanılarak yan cümlenin bitişini belirtir. Bu, yan cümlenin ana cümleden ayrılmasını ve vurgulanmasını sağlar.
"Eve vardığında, çok yorgun görünüyordu; uzun bir gün geçirmişti."
Paralel Yapıları Ayrılma
Paralel yapıları ayırmak için de kullanılır. Özellikle benzer yapıya sahip öğeler arasında sıralama yaparken veya birbirleriyle ilişkili olan öğeleri belirtirken kullanılır.
"Bu işi tamamlamak için zaman, para ve sabır gerekiyor; bunları dikkate almalısınız."
Sıralama Yapma
Noktalı virgül aynı zamanda sıralı bilgileri sunmak veya ayrıntıları vurgulamak için kullanılır.
"Eski evleri, tarihi köprüleri, dar sokaklarıyla, bu şehir tam bir tarih şöleni sunuyor; her köşesi ayrı bir hikaye barındırıyor."
Hadi şimdi biraz daha derinlere dalalım ve yazım kurallarının günlük hayatta ne kadar önemli olduğunu bir düşünelim. Örneğin, bir iş başvurusu yapıyor olduğunuzu veya özgeçmişinizi içeren profesyonel bir e-posta yazdığınızı hayal edelim. Doğru yazım ve noktalama işaretleri kullanımı sizin ciddiyetinizi ve dikkatinizi yansıtır. Bir işveren, bir adayın başvuru dosyasında basit dil hataları veya yanlış noktalama işaretleri gördüğünde, adayın iletişim becerilerinden ve dikkatli olma yeteneğinden şüphe edebilir. Dolayısıyla, doğru yazım kurallarına ve noktalama işaretlerine hâkim olmak, profesyonel yaşamınızda da size büyük avantaj sağlar.
Son olarak, yazım kurallarını ve noktalama işaretlerini öğrenmek ve uygulamak aslında keyifli bir deneyimdir. Dilin inceliklerini keşfetmek, ifadelerinizi zenginleştirmek ve iletişim yeteneklerinizi geliştirmek için harika bir yoldur.
Unutmayın, kimse mükemmel değildir ve dilin karmaşıklıkları bazen kafa karıştırıcı olabilir, ancak sürekli pratik yaparak ve merakınızı canlı tutarak, yazım kurallarını ve noktalama işaretlerini ustalıkla kullanabilirsiniz. Yani, hata yapmaktan korkmayın ve dilinizi geliştirmek için cesurca adımlar atın! Eğer yazım konusunda şüpheye düşerseniz mutlaka TDK'nın online sözlüğü ya da imla kılavuzuna göz atın.
Bu yazıyı beğendiniz mi? Puanlayın!
Loading...
